Asterysk – czym jest i do czego się go używa?

Co to jest asterysk?

Ze względu na jego charakterystyczny wygląd znak ten często nazywany jest po prostu „gwiazdką”.

Ma szerokie zastosowanie zarówno w piśmie odręcznym, jak i komputerowym, dlatego może pełnić różnorodne funkcje w zależności od sposobu użycia oraz pozycji, w jakiej się znajduje.

Do czego służy znak gwiazdka?

Kiedyś asteryskami oznaczano przede wszystkim fragmenty tekstów biblijnych, które zostały dodane do pierwotnego tłumaczenia. Natomiast dzisiaj symbol gwiazdka najczęściej występuje jako znak umowny wykorzystywany do różnych celów lub separator tekstu, spotkamy go również w działaniach matematycznych oraz tytułach.

Asterysk jako znak umowny

Gwiazdka w postaci znaku umownego ma kilka podstawowych znaczeń.

Odsyłacz do przypisu

W formie znaków umownych symbol gwiazdki stosowany jest najczęściej jako odsyłacz do przypisu. Wówczas umieszcza się go po wyrazie lub zdaniu wymagającym wyjaśnienia.

Takie oznaczenie przypisów jest popularnym rozwiązaniem w przypadku usług i ofert, np. abonenckich, oraz innych tego typu treści. Rzadziej występuje w tekstach prozatorskich czy naukowych, gdzie odsyłacze przybierają zwykle formę cyfr arabskich lub w niektórych przypadkach również cyfr rzymskich.

Wieloznacznik

Jako znak umowny asterysk używany jest również w informatyce, gdzie odgrywa rolę jednego z symboli wieloznacznych. Możemy natknąć się na niego w procedurach wyszukiwania ciągów znaków w różnorodnych dokumentach tekstowych. Znak gwiazdka służy wówczas do oznaczenia tzw. wieloznacznika globalnego i zastępuje dowolną liczbę znaków pisarskich – zarówno cyfry i liczby, jak i inne znaki występujące w tekstach.

Sposób ich odczytywania oraz interpretacji będzie zależny od wybranego programu, np. ciąg „*kt” pozwoli na znalezienie wyrazów zawierających jeden lub więcej znaków na początku ciągu np. „kto” lub „który”.

Asteronim

Symbol gwiazdki niekiedy pełni również funkcję asteronimu, czyli swoistego kryptogramu, który składa się z wybranej liczby asterysków oznaczających ukryte litery. Taki ciąg zapisanych znaków często można spotkać w tytułach wierszy np. „Do *** na Alpach w Splügen” Adama Mickiewicza.

Z kolei na nagrobkach czy w notach biograficznych asterysk oznacza „urodził się/ urodzony”.

Znak gwiazdka jako punktor lub separator tekstu

Asterysk może występować także w listach nienumerowanych jako znak wypunktowania, zastępujący punktory w kształcie:

• kropek,
• dywizów,
• liter,
• haczyków, potocznie nazywanych ptaszkami.

Dodatkowo symbol gwiazdki sprawdzi się w niemal każdym rodzaju tekstu w charakterze separatora. Wówczas znak tek umożliwia oddzielenie poszczególnych części bloku tekstu np. akapitów czy wyrażeń, może występować pojedynczo „*” lub w ciągach „***”.

Symbol gwiazdka w językoznawstwie

Asterysk w pracach czy artykułach językoznawczych bywa umieszczany przed niepoprawną formą językową, np. „*te pole” zamiast „to pole”, czy „*tą książkę” zamiast „tę książkę”. Ma to na celu oznaczenie błędnego wyrażenia czy zdania, tak by czytelnik nie pomylił tej formy z poprawną.

Językoznawcy wykorzystują symbol gwiazdki również w pracach nawiązujących do historii języka. Wówczas asterysk może poprzedzać formy rekonstruowane lub dawne, których dzisiaj już nie używamy, np. pierwotne „*ti” oznaczające dzisiejsze formy zaimka „ten”, „ta”, „to”.

Z tymi dwoma zasadami użycia znaku gwiazdka wiąże się również jej trzecie zastosowanie w językoznawstwie – jako oznaczenie wyrazu lub wyrażenia poprawionego. W przypadku pojawienia się w tekście błędnej formy, która nie zostanie dostrzeżona przed wydrukiem lub wysłaniem. Jeśli mamy do czynienia z korespondencją za pośrednictwem komunikatora, za pomocą asterysku możemy wskazać, jak powinna wyglądać prawidłowa forma wyrazu.

Inne zastosowania asterysku

Bardzo często asterysk stosowany jest jako ozdobnik tekstu, występujący w różnych kombinacjach oraz położeniach.

Niekiedy ciąg trzech znaków gwiazdka (***) zastępuje inny znak typograficzny – asteryzm (⁂), wykorzystywany w celu zwrócenia uwagi czytelnika na dany fragment tekstu czy wyrażenie.

Dodatkowo asterysk w zapisie komputerowym stosowany jest także w działaniach matematycznych, gdzie najczęściej oznacza symbol mnożenia np. 2*2=4.

Asterysk – mały znak o wielkim znaczeniu

Choć znak gwiazdka jest stosunkowo niewielki, pełni istotne funkcje w wielu tekstach naukowych, literackich i językoznawczych, wykorzystuje się go w działaniach matematycznych, a nawet procedurach informatycznych. Świadomość występowania asterysku w różnych typach tekstów oraz umiejętność rozróżniania jego funkcji pozwoli na dokładniejsze odczytywanie różnych treści, zgodnie z zamysłem autora.

¹ M. Bańko, Odnośniki do przypisów, „Poradnia Językowa PWN” [dostęp 18.12.2024]