Kropka – mały znak o ogromnym znaczeniu

Czym jest kropka w interpunkcji?

Znak ten znajduje zastosowanie np. w muzyce (służy tam do zwiększania wartości rytmicznej nuty o połowę), matematyce (jako znak mnożenia) albo w alfabecie Morse’a, gdzie wskazuje na krótki sygnał.

Kropkę najczęściej jednak wykorzystuje się w interpunkcji. Jako znak interpunkcyjny pełni ona kilka funkcji. W zdaniach może zatem występować np. w roli:

• znaku przestankowego – kończącego zdania oznajmujące, np. Jutro pójdę na zakupy.; w tym przypadku jej obecność na końcu zdania stanowi sygnał dla czytającego, że w danym miejscu należy zawiesić głos lub zrobić przerwę;
• znaku służącego do tworzenia niektórych skrótów (np. inż., ul.) oraz inicjałów (np. P.S., M.B.);
• znaku wykorzystywanego do tworzenia liczebników porządkowych z liczebników głównych w skróconym, cyfrowym zapisie zdania, np. Mieszkam na 5. piętrze.;
• znaku diakrytycznego – stawianego nad niektórymi literami, np. ż, i, j.

Kropka jako znak graficzny stanowi także składnik niektórych innych znaków interpunkcyjnych, np. wykrzyknika (!); pytajnika (?); średnika (;); dwukropka (:); wielokropka (…).

Kiedy należy używać kropki w zdaniach?

Kropka w zdaniach służy przede wszystkim do zamykania wypowiedzeń. Dotyczy to zarówno zdań pojedynczych (np. Jestem taki szczęśliwy.), jak i złożonych (np. Nawet nie wiem, kiedy zasnęłam.). W tym przypadku kropka może być zastąpiona przez inne znaki interpunkcyjne, takie jak pytajnik (np. Co dziś zrobimy na obiad?) oraz wykrzyknik (np. Odejdź ode mnie!).

Zastosowanie kropki w zdaniu jest także uzasadnione w kilku innych sytuacjach, czyli:

• po skrótach wyrazów powstałych poprzez odcięcie ich końcowej części (np. prof. – profesor, – godzina) lub utworzonych z dwóch słów (np. np. – na przykład; m. in. –między innymi);
• po skrótach wyrazów zawierających ostatnią literę danego słowa występujących w innym przypadku niż mianownik (np. dr. Nowaka – doktora Nowaka; mjr. Kuchcińskiemu – majorowi Kuchcińskiemu);
• po inicjałach imienia i nazwiska (np. A.M. – Adam Mickiewicz; J.K.M. – Janusz Korwin –Mikke) – w tym przypadku pomiędzy poszczególnymi inicjałami nie stosuje się spacji, a przy dwuczłonowych nazwiskach pomija się pauzę;
• w zapisie dat cyframi arabskimi (np. 14.12.2024 r.);
• po literach oraz liczbach arabskich i rzymskich wprowadzających podpunkty w wyliczeniach (np. I. Gramatyka języka polskiego, 1. Czasownik, A. czas przeszły);
• po cyfrach arabskich oznaczających liczebniki porządkowe w zdaniu (np. Wjechałem windą na 8. piętro).

W ostatnim z wymienionych przypadków istnieje możliwość pominięcia kropki, jeśli z kontekstu zdania wynika jasno, że zapisana w zdaniu cyfra arabska oznacza liczebnik porządkowy. Poprawny jest zatem zapis takiego zdania jak: Marek ma dzisiaj 40 urodziny.

Kiedy należy zrezygnować ze stawiania kropki?

Są sytuacje, w których należy bezwzględnie zrezygnować ze stawiania kropki. Ten znak graficzny nie powinien się zatem pojawiać:

• po liczebnikach głównych (np. Wczoraj kupiłem 5 chlebów);
• po skrótach jednostek miar i wag (np. g, ha) oraz rodzimych walut (zł, gr);
• po tytułach dzieł, rozdziałów i podrozdziałów książki (np. Obozy koncentracyjne na terenie Polski w czasie II wojny światowej);
• po skrótach zawierających ostatnią literę skracanego wyrazu występującego w mianowniku (np. mgr – magister);
• po skrótowcach (np. PKP; KUL);
• w datach, w których nazwę miesiąca zapisano słownie lub cyfrą rzymską (np. 4 października, 9 II);
• po napisach na afiszach, szyldach i transparentach.

Jeśli skróty jednostek miar i wag, rodzimych walut, a także skrótowce znajdują się na końcu zdania, wówczas należy całą wypowiedź zakończyć kropką.

Zbieg znaków interpunkcyjnych

Zgodnie z obowiązującymi zasadami interpunkcyjnymi kropkę należy pominąć wtedy, gdy zdanie kończy się pytajnikiem, wykrzyknikiem albo wielokropkiem. Jeśli jednak od wyżej wymienionych znaków kropkę oddziela cudzysłów lub nawias, wtedy należy ją postawić na końcu wypowiedzenia.