Który czy jaki — kiedy używać i jak uniknąć błędu?
Który czy jaki to zaimki przymiotne należące do rodzaju pytających. Większość osób stosuje je wymiennie, a jest to warunkowo dopuszczalne jedynie w języku potocznym. Dlaczego? Na czym polega różnica? Przeczytaj i dowiedz się, jak mówić poprawnie.
Który czy jaki — o co właściwie chodzi?
W znaczeniu słów który i jaki występują wyraźne różnice, dlatego często wyrazy te wykorzystywane są niepoprawnie.
W języku potocznym (mowie) oba słowa zazwyczaj używane są na zmianę, a dylemat „który czy jaki” właściwie nie istnieje. Natomiast w tekstach pisanych należy zwrócić na nie uwagę, co jest częstą zmorą korektorów. Chociaż słowniki tłumaczą różnice pomiędzy zdaniami zawierającymi zaimki który i jaki, czasami bardzo trudno ustalić, którego słowa użyć w konkretnym przypadku.
Wybór między który a jaki
Wydaje się, że możliwie najprostszym wytłumaczeniem jest to, że:
- wyraz który odnosi się do konkretnych obiektów, osób, rzeczy (który? — ten!),
- słowo jaki określa lub pyta o ogólne cechy, rodzaje, typy (jaki? — taki!).
Dla ułatwienia przedstawiamy 2 przykłady pozwalające dostrzec różnicę.
Zdanie 1:
- Zobacz, to owoce, jakie zebrałam dziś w sadzie! – dotyczy wszystkich rodzajów owoców w sadzie (np. jabłek, gruszek, śliwek), które mogły być zebrane, np. po parę sztuk z każdego drzewa;
- Zobacz, to owoce, które zebrałam dziś w sadzie! — mówi o tych konkretnych, pokazywanych sztukach, wszystkich zebranych.
Zdanie 2:
- Jaki owoc Ci podać? — ogólne pytanie o rodzaj lub cechę. Jeśli takie zadasz, możesz spodziewać się odpowiedzi: dojrzały/niedojrzały, czerwony/zielony, jabłko/gruszkę;
- Który owoc Ci podać? — pytanie dotyczy konkretnej sztuki. Jeśli pytasz w ten sposób, dajesz rozmówcy do zrozumienia, że oczekujesz precyzyjnego wskazania, np. ten pierwszy z prawej / to duże czerwone jabłko z samej góry.
Jeśli wciąż nie potrafisz dostrzec różnicy, pomyśl o zdaniu poprzedzającym lub nadrzędnym.
- Możliwość określenia danego przedmiotu zaimkiem TEN (pamiętaj, że zaimki odmieniają się przez przypadki, rodzaje i liczby!), oznacza, że chodzi o konkret i poprawne będzie użycie słowa KTÓRY.
- Jeśli w zdaniu nadrzędnym może być użyty zaimek TAKI, najprawdopodobniej chodzi o określenie jakiejś cechy, typu, więc najwłaściwsze w tym przypadku będzie wykorzystanie słowa JAKI.
Który czy jaki — przykłady
Omówienie teorii może okazać się niewystarczające dla zrozumienia mechanizmu przekładania TEGO na KTÓREGO czy JAKIEGO na TAKIEGO. Dlatego przygotowaliśmy kilka przykładów, które w różny sposób tłumaczą tę zależność.
- Wybrałam piosenkę, której lubiłeś słuchać. (TĘ — konkretny tytuł),
ALE: Wybrałam muzykę, jakiej zawsze lubiłeś słuchać. (TAKIEJ — ogólny rodzaj); - W redakcji oczekują [takich] wyników, jakie przynoszą dochody. (Ogólne),
ALE: W redakcji oczekują [tych] wyników, które przynoszą dochody na poziomie kilkudziesięciu tysięcy. (Konkretne); - Chcę kupić samochód [taki], jaki ma Paweł. (Chodzi o taki sam model/markę),
ALE: Chcę kupić samochód [ten], który ma Paweł. (Osoba mówiąca chce odkupić samochód od Pawła); - On kupił spodnie, jakie sobie dawno upatrzył. (TAKIE spodnie — może chodzić o model, kolor, materiał itd.),
ALE: On kupił spodnie, które sobie dawno upatrzył. (TE spodnie — chodzi o konkretne, które mógł np. wypatrzyć na wystawie).
Podsumowanie
- Który i jaki to zaimki przymiotne, których prawidłowe użycie przysparza wiele problemów i wątpliwości.
- Dylemat „który czy jaki” można rozwiązać dzięki zastosowaniu domyślnego zaimka TEN lub TAKI w zdaniu poprzednim bądź nadrzędnym.
- Zależność pomiędzy taki-jaki i ten-który ułatwia zrozumienie znaczenia obu zaimków i ich poprawne wykorzystanie.
Oceń artykuł:
Dodaj komentarz