Odmiana nazwisk w języku polskim – zasady

Jakie nazwiska odmienia się w języku polskim?

Dotyczy to zarówno nazwisk rodzimych, jak i pochodzenia obcego. Robi się to według określonych wzorców zależnych od płci i narodowości właściciela nazwiska. Wpływ na odmianę ma przede wszystkim zakończenie tematu lub fonetycznej formy nazwiska.

Odmiana nazwisk polskich żeńskich

W języku polskim odmienia się nazwiska żeńskie zakończone na -a. Nazwiska zakończone spółgłoską, na przykład Kłosek, pozostają nieodmienne.

Nazwiska zakończone na -ska, -cka, -dzka, -owa i -ewa

Nazwiska zakończone na -ska, -cka, -dzka, -owa i -ewa mają odmianę przymiotnikową, na przykład:

• Kowalska, Kowalskiej, Kowalską;
• Zawadzka, Zawadzkiej, Zawadzką;
• Paduczewa, Paduczewej, Paduczewą.

Nazwiska panieńskie zakończone na -ka lub -ówna

Na przykład:

• Czubówna, Czubównę, Czubówną, Czubówny, Czubównie;
• Kupażanka, Kupażance, Kupażankę, Kupażanki, Kupażance.

Pozostałe nazwiska zakończone na -a

Pozostałe nazwiska zakończone na -a odmieniamy tak samo jak wyrazy pospolite, na przykład:

• Janda, Jandzie, Jandę, Jandą;
• Kula, Kuli, Kulę, Kulą.

Wyjątkiem od tego są nazwiska żeńskie zakończone na -a, które w męskiej formie zakończone są na -y i wyglądają jak przymiotniki. W takiej sytuacji należy wybrać odmianę przymiotnikową, na przykład:

• Chuda, Chudej, Chudą;
• Hodowana, Hodowanej, Hodowaną.

Odmiana nazwisk polskich męskich

Jednak na ich deklinację istnieje więcej wzorców niż w przypadku nazwisk żeńskich.

Nazwiska zakończone na spółgłoskę

Nazwiska męskie zakończone na spółgłoskę odmieniają się jak wyrazy pospolite, w związku z tym jest pan Dudek, ale: nie ma pana Dudka. Należy jednak pamiętać o tym, że w przypadku męskich nazwisk jednosylabowych nie zachodzą żadne alternacje. Dlatego nazwiska Mech lub Dąb odmienimy poprawnie w ten sposób:

• Mech, Mechowi, Mecha, Mechem, Mechu;
• Dąb, Dąbowi, Dąba, Dąbem, Dąbu.

Nazwiska zakończone na -a

Nazwiska męskie zakończone na -a odmieniamy według żeńskiej deklinacji, na przykład:

• Janda, Jandę, Jandzie, Jandy.

Jeśli -a na końcu wyrazu jest jedynie fonetyczne, a tak zdarza się w przypadku nazwisk obcych, na przykład francuskiego Dubois, nazwisko pozostaje nieodmienne.

Nazwiska zakończone na -ski, -cki, -dzki

Nazwiska męskie zakończone na -ski, -cki, -dzki zawsze odmieniają się jak przymiotniki, na przykład:

• Kowalski, Kowalskiemu, Kowalskiego, Kowalskim.

Nazwiska zakończone na -o występujące po spółgłosce twardej

Nazwiska męskie zakończone na -o występujące po spółgłosce twardej odmieniamy jak rzeczowniki żeńskie, na przykład:

• Lato, Lacie, Laty, Latą;
• Ziobro, Ziobrze, Ziobry, Ziobrą;
• Jagiełło, Jagielle, Jagiełły, Jagiełłą.

Nazwiska zakończone na -o występujące po spółgłosce miękkiej

Nazwiska zakończone na -o występujące po spółgłosce miękkiej odmieniamy jak rzeczowniki rodzaju męskiego, na przykład:

• Pyzio, Pyziowi, Pyzia;
• Cyzio, Cyziowi, Cyzia.

Nazwiska zakończone na -i oraz -e

Nazwiska męskie zakończone na -i oraz -e odmieniamy jak przymiotnik, na przykład:

• Linde, Lindemu, Lindego, Lindem.

Nazwiska zakończone na -u

Przykładem na to jest nazwisko Turnau, które odmienia się w ten sposób: Turnau, Turnaua, Turnauem, Turnauowi. Jedynym wyjątkiem jest tu miejscownik, który pozostanie w formie mianownikowej Turnau. Wynika to z tego, że od nazwiska zakończonego na -u nie można utworzyć formy zakończonej na -le.

Pozostałe nazwiska męskie

Jeśli nazwisko męskie składa się z dwóch członów, obydwa z nich należy odmienić. Dlatego mówimy, że czytamy poezję Mikołaja Sępa Szarzyńskiego. Jeśli nazwisko zakończone jest na -ąb, -oł, -eł, można odmieniać je na dwa sposoby, na przykład:

• Kozioł, Koziołowi, Kozioła;
• Kozioł, Kozłowi, Kozła.

Odmiana nazwisk zagranicznych

Najwięcej problemów sprawia Polakom odmiana nazwisk angielskich oraz francuskich.

Nazwiska pochodzenia obcego zakończone na -o

Nazwiska pochodzenia obcego zakończone na -o odmieniamy jak rzeczowniki rodzaju męskiego, na przykład:

• Ronaldo, Ronalda, Ronaldowi;
• Vico, Vica, Vikiem.

Nazwiska francuskie i angielskie

Odmiana nazwisk francuskich i angielskich zależy przede wszystkim od tego, jak są one wymawiane, a nie zapisywane. Poniżej znajduje się kilka najważniejszych zasad odmiany nazwisk francuskich oraz angielskich.

• Nazwiska zakończone na spółgłoskę wymawianą bądź niewymawianą odmieniamy jak rzeczownik rodzaju męskiego i nie używamy do tego apostrofu, np. Bush, Busha, Bushowi.
• Nazwiska zakończone na -y występujące po samogłosce odmieniamy jak rzeczownik rodzaju męskiego i nie używamy przy tym apostrofu, np. Disney, Disneya, Disneyowi.
• Nazwiska zakończone na -y występujące po spółgłosce odmieniają się jak przymiotniki, a tworzenie form w bierniku, celowniku i dopełniaczu wymaga użycia apostrofu, np. Murphy, Murphy’ego, Murphy’emu, Murphym.
• Nazwiska zakończone na -x otrzymują polskie końcówki, np. Hendrix, Hendriksa.
• Nazwiska zakończone na -e nieme otrzymują polskie końcówki fleksyjne po apostrofie, np. Moore, Moore’a.

Odmiana nazwisk w języku polskim – o czym pamiętać?

Osoby, dla których kwestia odmiany nazwisk wciąż jest problematyczna, powinny zacząć od zapamiętania, że nazwiska się odmienia. Dzięki temu zawsze będą w pierwszym odruchu szukać sposobu odmiany, a nie zakładać, że nazwisko jest nieodmienne. Do najmniej znanych zasad odmiany nazwisk, które warto zapamiętać, należą te dotyczące odmiany nazwisk męskich zakończonych na spółgłoskę jednosylabową oraz odmiany nazwisk męskich zakończonych na -o. W przypadku wątpliwości zawsze można skorzystać z internetowej poradni językowej bądź słownika.