Kiedy i gdzie należy postawić przecinek w zdaniu złożonym?
Konstruując samodzielnie dłuższe wypowiedzi pisemne, z pewnością często stajesz przed dylematem, gdzie właściwie wstawić ten przecinek. Być może nawet wiesz, że współczesna interpunkcja w języku polskim ma charakter składniowy. Co to jednak oznacza? Z tego tekstu dowiesz się, gdzie powinien znajdować się przecinek w zdaniu złożonym.
Czym jest zdanie złożone?
Zdanie złożone to wypowiedzenie, które zawiera przynajmniej dwa czasowniki.
Należy więc najpierw odróżnić zdanie złożone od rozbudowanego. Pojedyncze zdanie rozbudowane najczęściej ma znaczną długość, co wynika ze sporej liczby określeń, natomiast informuje o jednej czynności.
Zdania złożone bez przecinka
Wypowiedzenia składowe zdania złożonego mogą być połączone spójnikami lub bezpośrednio, czyli bez zastosowania spójników. Nie zawsze w zdaniach tych konieczny jest przecinek.
Jeśli zdanie złożone jest połączone spójnikiem i, oraz, tudzież, ani, wówczas przecinek nie jest potrzebny.
- Wstałam rano i zrobiłam sobie kawę.
- Pani przypadek nie wymaga konsultacji tudzież jest zupełnie niegroźny.
- Pan premier zwołał Radę Ministrów oraz przedstawił porządek obrad.
- Nie posprzątałeś wczoraj w pokoju ani nie wyniosłeś śmieci.
Przecinek jest zbędny również wtedy, gdy zdanie złożone jest rozłączne.
- Poszedł do sklepu albo zamówił przez Internet.
- Politycy chcą ocieplić wizerunek kraju poprzez politykę prorodzinną lub zadbać o jednolity plan gospodarczy krajów należących do Unii Europejskiej.
- Powinieneś zmienić pracę bądź zadbać o dodatkowe zatrudnienie gdzie indziej.
Gdy któryś z wymienionych wyżej spójników, pełniąc tę samą funkcję, pojawia się po raz drugi lub kolejny, wtedy należy postawić przecinek.
- Ani nie posprzątałeś wczoraj w pokoju, ani nie wyniosłeś śmieci.
- Albo poszedł do sklepu, albo zamówił przez Internet.
Jeżeli chcemy usunąć spójniki łączące zdania łączne, wówczas konieczne jest postawienie w ich miejsce przecinka, np. Pani przypadek nie wymaga konsultacji, jest zupełnie niegroźny.
Zdania złożone z przecinkiem
Zdecydowanie częściej mamy jednak do czynienia ze zdaniami złożonymi, które wymagają postawienia przecinka. To głównie one są źródłem naszych wątpliwości.
Bez względu na to, czy zdanie złożone jest współrzędnie, czy podrzędnie, zasady są takie same. Przecinkiem poprzedzamy spójniki takie jak: więc, zatem, ale, lecz, aczkolwiek, chociaż, mimo że, jednak, kiedy, gdy, czyli, jak i, także, jak również, ponieważ, dlatego że, natomiast etc.
Niejednokrotnie zdarza się, że zmieniamy szyk w drugim zdaniu składowym, w wyniku czego spójnik nie jest już pierwszym wyrazem w wypowiedzeniu. Wówczas jednak należy przecinek postawić po pierwszym zdaniu składowym. Kierujemy się wtedy logiką wypowiedzi, np. Wójt gminy zorganizował kino pod gwiazdami, sołtys natomiast zaprosił mieszkańców na festyn.
Zdania złożone z imiesłowem a przecinek
Warto również pamiętać o tym, że zdania zawierające imiesłów przysłówkowy powinny być wydzielone od zdania nadrzędnego przecinkiem.
- Idąc do szkoły, zjadł kanapkę.
- Myśląc o tym, mam gęsią skórkę.
- Znalazłszy nauczycieli, szkoła rozpoczęła działalność we wrześniu.
- Skompromitowawszy się, burmistrz zrezygnował z pełnionej funkcji.
Wypowiedzenia podkreślone to zdania składowe podrzędne zbudowane przy zastosowaniu imiesłowu przysłówkowego. Często zdania składowe możemy zamienić miejscami, jednak pomiędzy nimi zawsze powinien pojawić się przecinek, np. Zjadł kanapkę, idąc do szkoły.
Tak samo wygląda sytuacja w przypadku zdań złożonych zbudowanych z użyciem spójników lub wyrażeń spajających zdania.
- Budowa obiektu została ukończona w czerwcu 2021 roku, choć wcześniej planowano zakończenie w kwietniu.
- Choć wcześniej planowano zakończenie w kwietniu, budowa obiektu została ukończona w czerwcu 2021 roku.
Wtrącenia a przecinek
Gdy mamy od czynienia ze zdaniem wtrąconym, czyli dopowiedzeniem, które pojawia się w środku innego głównego zdania, należy je wydzielić przecinkami.
Przedstawimy tę sytuację na przykładzie: Lekarz, który od dawna pracował w tym szpitalu, nie zawahał się przed wykonaniem tracheotomii.
Dzięki wydzieleniu tekst jest spójny i zrozumiały, dlatego interpunkcja w języku polskim ma również charakter logiczny.
Cofanie przecinka
Musisz jednak wiedzieć, iż czasem zachodzi sytuacja, że zostanie w zdaniu tylko jeden przecinek. Otóż chodzi o cofanie tego znaku interpunkcyjnego, co ma miejsce, gdy obok siebie pojawiają się dwa spójniki lub partykuła czy przysłówek.
- Obecnie opłaty nie pobiera się za przewóz dziecka na ręku matki. Jednak gdy jedzie ono w wózku, kobieta jest zobowiązana pokryć koszt przewozu wózka.
Gdyby na wyraz jednak padał akcent zdaniowy, wówczas przecinek byłby konieczny.
Tak samo należy postąpić, jeśli w zdaniu pojawiają się obok siebie spójniki dlatego oraz że.
- Nie nauczyłam się, dlatego że byłam bardzo zmęczona.
- Ale: Nie nauczyłam się dlatego, że byłam bardzo zmęczona i nie miałam na to czasu.
Przykłady zdań złożonych z przecinkami
Poniżej zamieszczamy przykłady zdań złożonych, które zilustrują wymienione w naszym artykule zasady interpunkcyjne dotyczące stawiania przecinka. Pamiętaj, że – ze względu na ich ilość – nie wymieniliśmy w nim wszystkich spójników oraz wyrażeń łączących wypowiedzenia składowe.
- Porozmawiajmy o synonimach, czyli wyrazach mających to samo znaczenie.
- Wyszłam od fryzjera usatysfakcjonowana, ale po pierwszym myciu zmieniłam zdanie.
- Dał jej pierścionek, ten sam co wcześniej podarował żonie.
- Wracaj tam, skąd przybyłeś.
- Mieliśmy mówić o trudnościach wynikających z pracy na urlopie rodzicielskim, skupiliśmy się jednak bardziej na jej zaletach.
- Chociaż padało całą noc, dziś znów ziemia jest sucha.
- Kiedy prezydent stanął na podium, snajper wyjął pistolet.
- Podlewanie mięsa jest zbędne, jeśli włączymy funkcję pieczenia z parą.
- Chłopcy stanowili w tym momencie jedną drużynę, mimo że na co dzień często sobie dokuczali.
- Pan profesor, choć nie wszyscy się z tym zgodzą, mówił bardzo pięknie i konkretnie zarazem.
- Zrobił to tak, jakby chciał mieć to już z głowy.
- Sprzątała zawzięcie, podczas gdy mąż wyrzucał jej nieróbstwo.
- Zrób to, tym bardziej jeśli myślisz o tej pracy poważnie.
Podsumowanie
- Zdania złożone to takie, w których występuje więcej niż jedno orzeczenie, czyli nazwa wykonywanej czynności.
- W zdaniach łącznych i rozłącznych połączonych za pomocą spójnika przecinek pomijamy.
- Jeśli w tym samym zdaniu i w tej samej funkcji występuje ten sam spójnik, wówczas drugi z nich poprzedzamy przecinkiem.
- Zdanie wtrącone wydzielamy przecinkami, aby logiczny ciąg wypowiedzi nie został zaburzony.
- Cofanie przecinka obejmuje połączenia partykuł, spójników i przysłówków ze spójnikami.
Oceń artykuł:
Dodaj komentarz