Rzeczownik – poznaj najważniejsze informacje!
Formułując wypowiedzi, posługujemy się rozmaitymi częściami mowy. Niektóre z nich używamy częściej, inne jedynie sporadycznie. Do tych pierwszych zdecydowanie zalicza się rzeczownik, który w zdaniu może pełnić różnorodne funkcje (np. podmiotu). Co istotne, to część mowy, od której zazwyczaj zaczyna się naukę gramatyki języka polskiego w szkole. Warto zatem poznać więcej informacji na jej temat.
Czym jest rzeczownik?
Rzeczownikiem nazywamy podstawową, odmienną część mowy odpowiadającą na pytania kto? co? (i pozostałe pytania przypadków w deklinacji).
Służy do określania nazw:
- osób (np. tata, piekarz);
- zwierząt (np. kot, jeleń);
- roślin (np. klon, stokrotka);
- rzeczy (np. książka, łóżko);
- miejsc (np. las, łąka);
- obiektów (np. ratusz, szkoła);
- cech (np. piękno, dobro);
- stanów (np. senność, choroba);
- zjawisk atmosferycznych (np. deszcz, słońce);
- abstrakcyjnych pojęć (np. grzeczność, uprzejmość);
- czynności (np. sprzątanie, chodzenie).
Do rzeczowników – poza wymienionymi nazwami pospolitymi – zaliczamy także nazwy własne. Wśród tych drugich można wskazać choćby na imiona i nazwiska osób (np. Adam Nowak), tytuły filmów czy książek (np. Potop), a także nazwy geograficzne (np. Polska). Nazwy własne zawsze piszemy wielką literą.
Rzeczownik jest częścią mowy samodzielną składniowo oraz semantycznie. To oznacza, że składająca się wyłącznie z niego wypowiedź jest poprawna i ma sens.
Przeczytaj również
Klasyfikacja rzeczowników
Rzeczowniki możemy podzielić na różne sposoby. Według najpopularniejszej klasyfikacji wyróżniamy:
- konkretne – określające wszystkie przedmioty oraz zjawiska, które człowiek jest w stanie poznać za pomocą zmysłów (np. dom, stół, pies, burza, babcia); wśród rzeczowników konkretnych wyodrębniamy rzeczowniki żywotne, odnoszące się do ludzi i zwierząt (np. mama, krowa) oraz nieżywotne dotyczące roślin oraz przedmiotów nieożywionych (np. kwiat, kamień);
- abstrakcyjne – rzeczowniki określające cechy, czynności, uczucia, stany i zjawiska, których nie można uchwycić zmysłami (np. miłość, szczęście, strach, marzenie).
Inna klasyfikacja rzeczowników uwzględnia natomiast ich podział na omówione już tutaj nazwy pospolite oraz własne.
Odmiana rzeczowników
Rzeczowniki odmieniają się przez liczby oraz przypadki.
Zastanówmy się, jak to wygląda w praktyce.
Odmiana rzeczowników przez liczby
Większość rzeczowników konkretnych – tak żywotnych, jak i nieżywotnych – może występować w liczbie pojedynczej lub mnogiej. Z tą pierwszą sytuacją mamy do czynienia wtedy, gdy określony wyraz odnosi się do jednej osoby bądź obiektu (np. dziecko, pies, kwiat, książka). Jeśli natomiast dane słowo dotyczy większej ilości osób lub przedmiotów, wówczas ma ono liczbę mnogą (np. dzieci, psy, kwiaty, książki).
Warto mieć świadomość, że w języku polskim występują również rzeczowniki, które mogą mieć wyłącznie liczbę pojedynczą (np. zdrowie, miłość) bądź mnogą (np. drzwi, spodnie). W dawnej polszczyźnie istniała ponadto liczba podwójna wskazująca na parzystość określonej rzeczy (np. słowo – słowie). Obecnie jednak jest ona nieużywana.
Odmiana rzeczowników przez przypadki
Rzeczowniki w języku polskim podlegają także deklinacji. Dotyczy to zarówno słów występujących w liczbie pojedynczej, jak i mnogiej. W polszczyźnie funkcjonuje siedem przypadków: mianownik, dopełniacz, celownik, biernik, narzędnik, miejscownik, wołacz.
Ponadto w języku polskim występują także rzeczowniki nieodmienne. Zwykle są to zapożyczenia z języków obcych, np. kiwi, taxi.
Przeczytaj również
Rodzaj rzeczownika
Niekiedy mówi się, że rzeczowniki odmieniają się przez rodzaje. Jest to jednak nieprecyzyjne określenie, gdyż każde tego typu słowo może występować tylko w jednym rodzaju. Jeśli rzeczownik jest w liczbie pojedynczej wówczas może on mieć rodzaj:
- męski (np. ojciec, kot, samochód);
- żeński (np. matka, kotka, książka)
- nijaki (np. dziecko, szczenię, okno).
Dla liczby mnogiej wyróżniamy natomiast dwa rodzaje:
- męskoosobowy (np. mężczyźni, panowie, lekarze);
- niemęskoosobowy (np. kobiety, panie, dzieci, psy, szafy).
W przypadku rzeczowników odnoszących się do osób oraz niektórych zwierząt ich rodzaj zależny jest od płci, np. mężczyzna, kobieta, kot, kotka. Nazwy niedorosłych osobników mogą mieć rodzaj nijaki (np. dziecko, szczenię, cielę). W takich sytuacjach mówi się o rodzaju naturalnym rzeczowników.
W pozostałych przypadkach mamy natomiast do czynienia z rodzajem rzeczowników nieuzasadnionych żadnymi względami naturalnymi. Jest to tzw. rodzaj gramatyczny. Dotyczy on przede wszystkim nazw większości zwierząt (np. sum, wąż, jaszczurka), a także przedmiotów nieożywionych (np. deska, kamień).
Podsumowanie
- Rzeczownik to odmienna część mowy. W podstawowej formie odpowiada na pytania kto? co?. Używa się go do nazywania rozmaitych osób, rzeczy, zjawisk oraz czynności.
- Rzeczowniki dzielą się na abstrakcyjne oraz konkretne. Wśród tych drugich wyróżnia się rzeczowniki żywotne oraz nieżywotne.
- Rzeczowniki odmieniają się przez liczby oraz przypadki.
- Rzeczowniki w liczbie pojedynczej mogą występować w rodzaju męskim, żeńskim lub nijakim, a w liczbie mnogiej w rodzaju męskoosobowym lub niemęskoosobowym.
Oceń artykuł:
Dodaj komentarz