Jak napisać recenzję? Najważniejsze zasady

Spis Treści:

Masz do napisania recenzję? Być może na lekcję języka polskiego, być może planujesz zadebiutować jako autor na Filmwebie lub bookstagramie. A może masz już doświadczenie w pisaniu podobnych tekstów, ale chciałbyś trochę podszkolić warsztat. W tym artykule spróbujemy Ci pomóc i odpowiedzieć na pytanie, jak napisać recenzję?

Co to jest recenzja?

Recenzja to subiektywny tekst oceniający… coś. Książkę, płytę muzyczną, film, serial, produkt, koncert, spektakl. Czytelnik powinien znaleźć w niej podstawowe informacje o ocenianym utworze oraz opinię autora na jego temat.

Pojęcie „recenzji” zazwyczaj utożsamia się z omówieniem jakiegoś dzieła sztuki, ale to mylące – zrecenzować można także grę komputerową, sprzęt techniczny czy sportowy, wycieczkę turystyczną, samochód, kosmetyk. Właściwie każda rzecz może podlegać ocenie. Mianem recenzji określa się niekiedy nawet krótką opinię w Google czy komentarz na temat szamponu na stronie producenta.

Recenzja nie musi być także tekstem pisemnym, może mieć formę wypowiedzi ustnej, np. filmiku na YouTubie. W naszym artykule skupimy się na omówieniu recenzji pisemnych. Większość porad możesz jednak zastosować także w przypadku recenzji „mówionych”, które zazwyczaj są podobne do nich w konstrukcji i stylu.

Jak napisać recenzję? Podstawowe zasady

Nie ma sztywnych kryteriów, które powinna spełniać recenzja. Ten typ tekstu należy do form publicystycznych, czyli luźniejszych od np. treści naukowych. Zostawia duże pole do popisu autorowi, który ma sporą swobodę w podejściu do tematu. Istnieją jednak pewne charakterystyczne elementy, które wyróżniają recenzję na tle innych tekstów. Jak się pisze recenzję?

Recenzja powinna zawierać:

  • informacje o omawianym utworze (zarys fabuły, sylwetka reżysera/autora…);
  • opis z elementami analizy i interpretacji poszczególnych składowych utworu (aktorstwo, dobór muzyki, zdjęcia… itp.);
  • Twoją ocenę utworu.

Podsumowując, recenzja powinna zawierać więc zarówno subiektywną opinię, jak i obiektywne cechy utworu, a także omawiać i oceniać poszczególne elementy.

Kończy się zazwyczaj podsumowaniem, w którym polecasz (lub nie) recenzowany produkt. Zazwyczaj recenzja nie powinna być też zbyt długa. Teksty powyżej 5000 znaków ze spacjami spotyka się właściwie tylko w specjalistycznych magazynach i portalach branżowych.

Jak napisać dobrą recenzję?

Skoro ustaliliśmy już, co to jest recenzja, zastanówmy się teraz, jak napisać ją dobrze. Jak oceniać, by zrobić to merytorycznie i ciekawie? Jak dobrze uargumentować swoje zdanie?

Określ swojego odbiorcę

Poświęć chwilę na zastanowienie się, do kogo adresujesz swój tekst. W jakim miejscu zostanie opublikowana Twoja recenzja? Kto będzie ją czytał? To ogromnie ważne, by nadać swojemu tekstowi odpowiedni ton i styl. Inaczej napiszesz recenzję przeznaczoną dla specjalistów z danej branży, a inaczej dla laików, osób hobbystycznie zainteresowanych tematem.

Tekst pisany z myślą o tych pierwszych może operować fachowym słownictwem, być też dłuższy i bardziej szczegółowy. Z kolei recenzja skierowana do młodego odbiorcy (np. do Twojej szkolnej gazetki) powinna być przystępna i lekka.

Przemyśl układ i konstrukcję

Zwróć uwagę na logikę wywodu. Najgorszy sposób na to, jak napisać recenzję, to postawić na nieuporządkowany „strumień świadomości” – wyrzucać z siebie jak z karabinu kolejne, niepowiązane ze sobą zdania i oceny. Dla przykładu: piszesz zdanie o aktorstwie, potem zdanie o życiu reżysera, następnie przechodzisz do oceny całości, a po niej nagle wspominasz o ścieżce muzycznej…

Chaos nigdy nie jest dobrym przewodnikiem, dlatego przed przystąpieniem do samego pisania zaplanuj sobie, czym zajmiesz się w której partii tekstu – tak, by całość sprawiała wrażenie uporządkowanej, przemyślanej i sensowej. Idealnie, gdy kolejne akapity „wynikają” z poprzednich.

Przy pisaniu recenzji warto zadbać o to, by miała wyrazisty wstęp, rozwinięcie oraz zakończenie z podsumowaniem. Tekst pomogą ci okiełznać także porządkujące zwroty, takie jak: „po pierwsze (drugie, trzecie…)”, „z kolei”, „z drugiej strony”, „natomiast”, „innym problemem książki jest…”, „kolejna zaleta filmu to…”, „podsumowując”…

Standardowy układ recenzji

Jeśli nie masz pomysłu na to, jak uporządkować swoją recenzję, to zawsze sprawdzi się nieco oklepany, ale niezawodny podział:

  1. Pierwszy akapit: wstęp – przedstawienie utworu (gatunek, autor, rok wydania/produkcji…)
  2. Drugi akapit: opis utworu (zarys fabuły i problematyki, stylu).
  3. Trzeci akapit: zalety utworu, czyli co wyszło i co Ci się podobało.
  4. Czwarty akapit: wady utworu, czyli co nie wyszło i co Ci się nie podobało
  5. Piąty akapit: podsumowanie, czyli ocena końcowa utworu po uwzględnieniu wszystkich za i przeciw.

Nie streszczaj fabuły

Pamiętaj, że recenzja jest kierowana przede wszystkim do osób, które jeszcze nie znają danego utworu i zastanawiają się, czy chcą kupić tę książkę lub grę. Dlatego kategorycznie należy unikać wszelkich spoilerów! To niepisany savoir-vivre każdego recenzenta. Nie chcesz przecież popsuć komuś seansu lub lektury, prawda?

Dlatego o fabule pisz raczej ogólnikowo i pod żadnym pozorem nie zdradzaj zakończenia. Wystarczy zarysować punkt wyjściowy całości (co dzieje się na początku, od czego zaczyna się akcja) i przybliżyć najważniejsze wątki.

Unikaj mocnych, subiektywnych tez niepopartych argumentami

Unikaj więc pustych sformułowań w rodzaju: „aktorstwo było beznadziejne”, „książka była nudna”. Są skrajnie subiektywne i zwyczajnie krzywdzące. Czytelnik nie dowie się z takich wypowiedzi niczego ponad to, że dany element Ci się nie podobał, nie otrzyma też odpowiedzi, dlaczego tak było. Cała sztuka pisania recenzji polega na tym, by swoje zdanie popierać konkretnymi argumentami. Umieć precyzyjnie wskazać, co w filmie lub książce wyszło, a co nie. A zatem zamiast pisać, że „aktorstwo było beznadziejne”, napisz na przykład:

„Główną bolączką produkcji jest niestety aktorstwo. Przez to, że w serialu o nastolatkach występują aktorzy dwudziestoparoletni, całość wypada niewiarygodnie i trudno uwierzyć w motywacje postaci. Efekt jest nieautentyczny i przerysowany”.

Nigdy nie zostawiaj osobistej opinii bez rozwinięcia

Merytoryczna, wartościowa recenzja nie może składać się wyłącznie z subiektywnych sądów. Oprócz warstwy oceniającej musi zawierać też warstwę informacyjną, czyli przekazywać konkretne wiadomości na temat utworu i omawiać jego cechy.

Jak nauczyć się dobrej argumentacji?

  • Podawaj przykłady – to prosty i skuteczny sposób na udowodnienie swojej racji: pokazanie czarno na białym, o co Ci chodzi. Kiedy zarzucasz książce, że jest napisana w fatalny sposób, zacytuj jakiś wyjątkowo pokraczny fragment. Kiedy piszesz o grze komputerowej, że sporo w niej bugów, opisz konkretny przykład takiego błędu.
  • Chwyty retoryczne – wiedza z retoryki może okazać się bardzo przydatna dla recenzenta. Podobnie jak przypomnienie sobie ze szkoły, w jaki sposób należało argumentować swoje tezy przy pisaniu rozprawki.
  • Pamiętaj o „dlaczego?” – za każdym razem, kiedy w tekście przedstawiasz jakąś opinię czy sąd, sprawdź, czy Twoja recenzja odpowiada też na pytanie „dlaczego?”. Innymi słowy: na poparcie każdej opinii musi zostać przytoczony argument (lub argumenty). Dla przykładu: „To najsłabszy album w karierze artysty. [Dlaczego?] Czuć w nim wyraźnie, że piosenkarz jest znudzony i już tylko odcina kupony od swoich poprzednich dokonań, a przecież przez lata należał do najbardziej oryginalnych i otwartych na eksperymenty wykonawców popowych”.

Poszerzaj słownictwo i ucz się synonimów

Nie zajdziesz daleko jako recenzent, jeśli wszystkie przymiotniki, którymi posługujesz się w ocenie dzieła, to „dobry”, „zły”, „genialny”, „fatalny”, „nudny” i „wspaniały”. Język polski składa się z ogromnej liczby słów umożliwiającej trafne opisywanie praktycznie wszystkich istniejących rzeczy. Kadry w filmie mogą być impresjonistyczne, muzyka melancholijna, a język powieści bezkompromisowy i brutalny.

Brakuje Ci takich określeń? Zaprzyjaźnij się ze słownikiem wyrazów bliskoznacznych. Pobuszuj w synonimach i poszerz swoje słownictwo. Czytaj też recenzje innych autorów i ucz się od lepszych tego, na jak wiele sposobów i w jak barwny sposób można opisywać świat.

Zrób research

Postaraj się dowiedzieć nieco więcej o recenzowanym dziele i część z tej wiedzy przekaż czytelnikowi. Poczytaj, zrób research. Co napisali inni recenzenci? Czy utwór został dobrze odebrany przez publiczność? Co zainspirowało twórców tej gry komputerowej? Jakie nagrody otrzymał ten film? Kto przetłumaczył tę książkę? Do czego nawiązuje tytuł tej płyty?

Dzięki temu przekażesz nie tylko swoje odczucia i opinie, ale też obiektywne fakty. Dowiedzenie się, co o utworze myślą jego twórcy, recenzenci i internauci, pomoże Ci lepiej zrozumieć książkę lub film: zwłaszcza jeśli są trudne i nie masz pewności, czy dobrze je rozumiesz. A przytoczenie ciekawostki zza kulis czy wypowiedzi pisarza zawsze wzbogaca pracę. Pamiętaj tylko, by powoływać się wyłącznie na sprawdzone informacje!

Dobry tytuł nie jest zły

To ten element tekstu czytelnik widzi jako pierwszy i to on skłania go do zapoznania się z całością. Warto poszukać więc dobrego pomysłu, czegoś, co przykuje uwagę i zaciekawi. Zatytułowanie recenzji w intrygujący, a nawet zaczepny i prowokacyjny sposób jest szczególnie ważne w przypadku publikacji internetowych.

To właśnie tytuł jest – obok pozycji w wyszukiwarce i prestiżu witryny – tym czynnikiem, który skłania czytelnika do kliknięcia właśnie w Twój tekst. Nie zawsze jednak można go nadać: wszystko zależy od formatu czasopisma lub portalu, często tytułem jest po prostu nazwa recenzowanego produktu lub wytworu kultury.

Jak napisać recenzję? Cechy recenzji doskonałej

Chcesz jeszcze bardziej udoskonalić swój tekst? Zależy Ci na szóstce, nie na piątce? Super! Dzięki poniższym pięciu wskazówkom Twoja recenzja na pewno się wyróżni. Oto garść porad „dla zawodowców”.

Osadź utwór w kontekście

To punkt zdecydowanie dla zaawansowanych, ponieważ wymaga wiedzy, erudycji, obeznania w kulturze. Żadne dzieło nie istnieje w próżni – książki składają się na literaturę, filmy na kinematografię. Im lepiej orientujesz się w literaturze, z tym większą swadą napiszesz recenzję tej jednej konkretnej książki; im więcej wiesz o kinematografii, tym trafniej ocenisz dany film. Dlatego, jeśli aspirujesz do roli zawodowego recenzenta lub krytyka, MUSISZ pogłębiać swoją wiedzę z wybranej dziedziny.

Pozwoli Ci ona pisać profesjonalne, merytoryczne i fachowe recenzje, wypowiadać się z pozycji eksperta oraz zapalonego miłośnika danej gałęzi sztuki. Dzięki erudycji możesz wzbogacić recenzję, ponieważ będziesz umieć:

  • dostrzegać nawiązania do innych dzieł i nurtów, wskazać, czym się inspirował twórca. Określić, do czego utwór jest podobny, jakie inne dzieła przypomina (np. rozpoznać w piosence nawiązania do Beatlesów);
  • zdefiniować styl i gatunek utworu (czy to film noir, powieść postmodernistyczna?);
  • szerzej odnieść się do tradycji gatunku (np. do innych gier RPG) czy pozostałych dzieł twórcy (np. poprzednich filmów reżysera) – zastanowić się, na ile utwór jest postępowy i oryginalny względem wcześniejszych dokonań;
  • używać specjalistycznego słownictwa oraz fachowej i technicznej wiedzy (np. wypowiedzieć się na temat montażu w filmie albo grafiki w grze komputerowej).

Nie sugerujemy, że tylko po przeczytaniu setek książek czy obejrzeniu tysięcy filmów można się zabierać za pisanie recenzji! Obeznanie w temacie się przydaje, ale i bez niego możesz sformułować rzetelną opinię.

Postaraj się dotrzeć do sedna

Czym jest Święty Graal każdego recenzenta? Odkryć esencję utworu. Uchwycić w swoim tekście to, co w omawianym dziele jest najważniejsze, co decyduje o jego wyjątkowości. To niełatwa sztuka, ale warta prób, choćby tylko dla osobistej satysfakcji. Na właściwy trop może Cię naprowadzić próba odpowiedzi na jedno z poniższych pytań:

  • Co wyróżnia omawiany utwór na tle innych? W czym tkwi jego niepowtarzalność?
  • Czy utwór jest Twoim zdaniem ważny i potrzebny? Jeśli tak, to dlaczego?
  • Jaka wizja świata (filozofia) jest zawarta w utworze?
  • Czego nauczył Cię utwór i z jakimi wnioskami pozostawił?
  • Na czym polega piękno utworu? Czy potrafisz je zdefiniować, uchwycić w zdaniu lub dwóch?

Recenzujesz utwór, który uważasz za skrajnie nieudany? Również spróbuj dotrzeć do sedna – do sedna problemu. Postaraj się zdiagnozować, co takiego się zadziało, że film, piosenka czy książka „nie działa”. Na czym polega jego główny problem, który pociągnął za sobą pozostałe mankamenty? Od którego elementu całość zaczęła się psuć?

Zaangażuj się

Najlepsze recenzje to takie, w których widać pasję i zaangażowanie autora; czuć, że naprawdę chciał on podzielić się ze światem swoimi spostrzeżeniami o danym utworze. To właśnie dlatego najłatwiej pisze się o takim filmie lub książce, które wywołały w Tobie silne emocje – czyli albo bardzo Ci się podobały, albo bardzo nie podobały.

Nawet jeśli temat tekstu nieszczególnie Cię obchodzi, to mimo wszystko spróbuj obudzić w sobie autentyczne zainteresowanie i ciekawość. Wtedy recenzja praktycznie „napisze się sama”.

Nie bój się indywidualnego stylu

Recenzja jest formą publicystyczną, dlatego możesz sobie pozwolić na lekki styl, humor, a nawet sformułowania potoczne. Wyjątkiem są właściwie tylko recenzje do pism naukowych, które powinny być bardziej stonowane. Lepiej nie przesadzaj też z kolokwializmami w pracy pisanej do szkoły, bo nie masz pewności, jak zareaguje na nie polonist(k)a…

Poza tymi dwoma przypadkami jednak – recenzja jest formą lekką, której lektura powinna przede wszystkim sprawiać przyjemność czytelnikowi. Dlatego nie obawiaj się nietypowych pomysłów i nieszablonowych zwrotów. Możesz postarać się rozbawić czytelnika albo zaskoczyć go formą tekstu. Ograniczają Cię tylko Twoja własna wyobraźnia i talent.

Mamy nadzieję, że ten krótki poradnik na temat tego, jak napisać recenzję, pomoże Ci napisać ją we w pełni satysfakcjonujący sposób.

Podsumowanie

  • Najważniejsze wytyczne dotyczące tego, jak napisać recenzję, to zaplanowanie nad tekstem: zrób research, przemyśl układ tekstu, określ swojego odbiorcę.
  • Pamiętaj, że recenzja obok subiektywnych opinii powinna zawierać obiektywne informacje i dążyć do sprawiedliwego osądu dzieła.
  • Pisz ciekawie, z polotem i raczej zwięźle, by nie zmęczyć czytelnika.

Oceń artykuł:

Średnia ocena: 5

Katarzyna Kebernik

W 2018 roku ukończyła filologię polską na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Teksty to nie tylko jej praca, ale i pasja: wydała do tej pory jedną powieść, opublikowała w różnych miejscach, trochę wierszy i opowiadań, zajmuje się też krytyką filmową. Jej artykuły i recenzje można znaleźć na portalu film.org.pl, w miesięczniku "KINO" oraz w "Pleografie. Kwartalniku Akademii Polskiego Filmu". Laureatka II miejsca w Konkursie im. Krzysztofa Mętraka dla młodych krytyków filmowych (2020), zwyciężczyni konkursu Krytyk Pisze (2020) i finalistka konkursu Połów Poetycki (2016).

Komentarze

Alex20.01.2022 15:43

Super tekst! Merytoryczny i przejrzyście napisany

Odpowiedz
Ania10.06.2022 08:40

Bardzo dziękuję. Właśnie mam przygotować recenzję i wskazówki w tekście uporządkowały moje myślenie.

Odpowiedz
Grzegorz10.02.2023 01:43

Przydał mi się ten tekst. Dziękuję! Byłaby Pani świetną nauczycielką języka polskiego!

Odpowiedz

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Ostatnio na blogu

18.03.2024 Marketing
15.03.2024 Korekta & Redakcja
14.03.2024 Porady & Ciekawostki
13.03.2024 Pozycjonowanie
12.03.2024 Marketing
11.03.2024 Marketing
08.03.2024 Korekta & Redakcja
07.03.2024 Marketing
06.03.2024 Porady & Ciekawostki

Profesjonalne teksty biznesowe

Darmowa wycena

Zbuduj karierę z Content Writer

Sprawdź oferty pracy

Praktyczny
kurs
copywritingu