Co to jest fake news i jak go rozpoznać?

Spis Treści:

W dobie powszechnego dostępu do internetu i mediów społecznościowych każdego dnia docierają do nas setki wiadomości. Niestety, wśród tych prawdziwych istnieje też sporo takich, które mijają się z prawdą i wprowadzają czytelników w błąd. Tego typu informacje określa się mianem fake newsów. W tym artykule dowiesz się, czym dokładnie są fake newsy i jak je rozpoznać w gąszczu wiadomości, które docierają do nas każdego dnia.

Fake news – co to jest?

Fake news to celowo spreparowana lub zniekształcona informacja, której zadaniem jest wprowadzenie odbiorcy w błąd. Może być całkowicie bądź częściowo nieprawdziwa.

Tego typu treści publikowane są najczęściej w celu:

  • osiągnięcia korzyści politycznych;
  • pozyskania zysków finansowych (np. poprzez zwiększenie ruchu na stronie dzięki sensacyjnym nagłówkom);
  • kreowania kontrowersji lub emocjonalnych reakcji.

Warto przy tym zaznaczyć, że niektóre treści – np. satyryczne lub parodystyczne – mogą przypominać fake newsy, choć ich celem nie jest dezinformacja. Zdarza się jednak, że są odbierane dosłownie.

Fake newsy pojawiają się zarówno w internecie, jak i w mediach tradycyjnych, jednak największe pole do ich rozpowszechniania dają media społecznościowe, gdzie treści rozchodzą się błyskawicznie, często bez uprzedniej weryfikacji.

Fake news a clickbait

Wiele fake newsów opiera się na clickbaitowych nagłówkach – czyli tytułach zaprojektowanych tak, by przyciągały uwagę i prowokowały do kliknięcia.

Problem pojawia się wtedy, gdy treść nagłówka nie ma związku z faktyczną zawartością materiału lub celowo przekłamuje kontekst. Choć clickbait sam w sobie nie musi oznaczać fake newsa, bardzo często stanowi jego integralną część.

Przykładowe clickbaity w połączeniu z fake newsami to:

  • Szok! UE chce zakazać kawy i herbaty! Zobacz, od kiedy!
  • Polacy nie będą mieli dostępu do swoich oszczędności! Nowe przepisy już w drodze!
  • Lekarze biją na alarm: picie wody z kranu prowadzi do nowotworów!

Jak rozpoznać fake news?

Międzynarodowa Federacja Stowarzyszeń i Instytucji Bibliotekarskich (IFLA) opracowała listę kryteriów ułatwiających identyfikację fałszywych treści.

Plansza IFLA

Przedstawiamy główne założenia powyższej grafiki:

  • weryfikuj źródło informacji – sprawdź, czy publikująca strona jest wiarygodna, jaka jest jej historia i czy ma transparentne cele;
  • nie oceniaj treści po nagłówku – sensacyjny tytuł to zaledwie wierzchołek góry lodowej, dlatego zawsze czytaj całość materiału;
  • sprawdź autora – zweryfikuj, czy autor artykułu jest podpisany z imienia i nazwiska oraz czy jest specjalistą w danym temacie;
  • porównaj z innymi źródłami – upewnij się, czy w innych źródłach również podano te same informacje; brak zgodności może być sygnałem ostrzegawczym;
  • sprawdź datę publikacji – zweryfikuj, czy informacja nie pochodzi sprzed kilku miesięcy lub lat i nie została wyrwana z kontekstu;
  • zidentyfikuj potencjalną satyrę – niektóre treści mają charakter humorystyczny lub ironiczny – rozpoznanie tego może zapobiec nieporozumieniom;
  • zwróć uwagę na własne uprzedzenia – często przyjmujemy za prawdę informacje, które potwierdzają nasze przekonania, to tzw. efekt potwierdzenia;
  • skonsultuj się z ekspertem – w razie wątpliwości warto zwrócić się do niezależnego źródła lub specjalisty w danym temacie.

Na całym świecie pojawiają się różnego rodzaju organizacje, które zajmują się weryfikacją fake newsów. Przykładowo w Polsce organizacją, która zajmuje się fact-checkingiem, a w głównej mierze wypowiedziami polityków, jest Stowarzyszenie Demagog, które jest członkiem International Fact-Checking Network. Innym portalem, który porusza tematy dezinformacji i fake newsów w Polsce i na świecie, jest Fakenews.pl.

Fake news a działania marketingowe

W kontekście działań marketingowych rozpoznawanie i unikanie fake newsów to nie tylko kwestia etyki, lecz także skutecznej strategii komunikacyjnej. Dezinformacja może:

  • podważyć wiarygodność marki, zwłaszcza jeśli zostanie nieświadomie powiązana z kontrowersyjnymi lub nieprawdziwymi treściami;
  • generować kryzysy wizerunkowe, które wymagają kosztownych działań naprawczych i angażowania działów PR;
  • zniekształcać obraz grupy docelowej, co utrudnia precyzyjne dopasowanie przekazu do odbiorców;
  • zafałszować efekty kampanii reklamowych, szczególnie tych opartych na content marketingu lub reklamie natywnej.

Warto przy tym zauważyć, że niektóre marki celowo wykorzystują fabrykowane historie do budowania zasięgu – przykładem może być kampania Reserved, w której rzekoma Brytyjka szukała „Votka z Polski”. Kampania została zaplanowana jako emocjonalna opowieść, która zyskała ogromny rozgłos – zanim okazało się, że była elementem strategii promocyjnej.

Takie działania balansują na cienkiej granicy między kreatywnością a wprowadzaniem odbiorcy w błąd. Z jednej strony mogą przyciągać uwagę i wyróżniać markę w szumie informacyjnym. Z drugiej – niosą ryzyko utraty zaufania, które trudno odbudować. Jeśli odbiorcy poczują się oszukani, nawet najbardziej efektowna kampania może przynieść odwrotny skutek i doprowadzić do kryzysu wizerunkowego.

Podsumowanie

  • Fake news to całkowicie lub częściowo fałszywa informacja, wprowadzająca czytelnika w błąd w konkretnym celu.
  • Fałszywe wiadomości pojawiają się zarówno w internecie, mediach społecznościowych, jak i w tradycyjnych źródłach przekazu informacji.
  • Rozpoznawanie fake newsów wymaga krytycznego podejścia do źródeł, treści i dat publikacji – pomocne są tu m.in. wskazówki organizacji IFLA.
  • Clickbaitowe nagłówki często towarzyszą dezinformacji, wykorzystując emocje i sensację do przyciągania uwagi.

Oceń artykuł:

Średnia ocena: 4.9

Aleksandra Wolniewicz

Swoje zamiłowanie do książek i pasję do pisania odkryła już w czasach gimnazjum, niejednokrotnie odczytując swoje wypracowania na forum. Szukając pomysłu na siebie, postawiła na swoje pasje i postanowiła rozwijać się w copywritingu. W swojej karierze zawodowej przez wiele lat zdobywała doświadczenie w sprzedaży bezpośredniej, co z powodzeniem wykorzystuje również w swoich tekstach. Poza warsztatem pisarskim rozwija się także w zakresie marketingu, biorąc udział w różnego rodzaju kursach i szkoleniach. Prywatnie żona i mama dwójki dzieci. W wolnym czasie chętnie rozwija swoje umiejętności kulinarne, czyta książki i uprawia sport.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Ostatnio na blogu

16.06.2025 Marketing
13.06.2025 Copywriting
12.06.2025 Porady & Ciekawostki
11.06.2025 Content Marketing
10.06.2025 Porady & Ciekawostki
09.06.2025 Content Marketing
06.06.2025 Pozycjonowanie
05.06.2025 Korekta & Redakcja
04.06.2025 Porady & Ciekawostki

Profesjonalne teksty biznesowe

Darmowa wycena

Zbuduj karierę z Content Writer

Sprawdź oferty pracy

Praktyczny
kurs
copywritingu