Nowe zasady gramatyczne w języku polskim – co trzeba wiedzieć?
Nieodzowną właściwością każdego języka naturalnego jest jego zmienność. Ewolucja języka związana jest z wieloma czynnikami zewnętrznymi – zmianami społecznymi, gospodarczymi i politycznymi. Najnowsze zasady gramatyczne wprowadzane przez Radę Języka Polskiego mają na celu ujednolicenie obowiązujących norm ortograficznych oraz wyeliminowanie występujących dotychczas nieścisłości. Jakie zmiany czekają na nas w polskiej ortografii w najbliższych latach?
Zmiany w języku polskim – od kiedy obowiązują?
Nowe zasady pisowni ustalone przez Radę Języka Polskiego podczas Prezydium PAN i ogłoszone w dniu 10 maja 2024 roku obowiązywać będą od 1 stycznia 2026.
Wyznaczony termin umożliwia dostosowanie się do nowych norm wszystkim instytucjom oraz użytkownikom języka, przede wszystkim autorom słowników i programów szkolnych oraz wydawcom.
Wprowadzone zmiany w języku obejmują tzw. konwencjonalne zasady pisowni, ich docelowym zadaniem jest eliminacja wyjątków, ujednolicenie zapisu, a także likwidacja problematycznych w interpretacji przepisów. Rada Języka Polskiego podkreśla, że nowe zasady gramatyczne postulowane były od lat, a ich uchwalenie wpłynie na zmniejszenie błędów językowych popełnianych przez użytkowników.
Najważniejsze zmiany w polskiej ortografii
Nowe zasady gramatyczne dotyczą m.in. reguł używania małych i wielkich liter, pisowni łącznej lub rozdzielnej oraz użycia łącznika. Największą część uchwały językoznawcy poświęcili zmianom dotyczącym stosowania małych i wielkich liter. Wśród nich najistotniejsze okazują się:
- Zapis wielką literą nazw mieszkańców (zarówno miast i wsi, jak i dzielnic oraz osiedli), np. Krakowianin, Mokotowianin. Wyjątek mogą stanowić zapisywane małą lub wielką literą nieoficjalne nazwy etniczne, np. angol lub Angol.
- Pisownia wielką literą nazw firm, marek oraz pojedynczych egzemplarzy wyrobów przemysłowych, np. na ulicy stoi najnowszy Ford.
- Wprowadzenie pisowni wielką literą wszystkich członów w nazwach własnych, w tym w nazwach: geograficznych (Półwysep Hel), (Kometa Halleya), obiektów przestrzeni publicznej (Kopiec Wandy), lokali gastronomicznych i usługowych (Hotel pod Różą), orderów, medali i nagród (Nagroda Literacka Gdynia).
- Zapis małą literą przymiotników utworzonych od nazw własnych, zakończonych na -owski, np. miłoszowski.
- Pisownia małą lub wielką literą przymiotników od imion lub nazwisk zakończone na -owy, -in, -ów, np. jacków dom lub Jacków dom.
Jakie jeszcze nowe zasady pisowni zostały uchwalone?
Obok licznych zmian ortograficznych dotyczących zapisu przymiotników oraz nazw własnych, w dokumencie stworzonym przez Radę Języka Polskiego znalazły się również zapisy związane z nowymi zasadami pisowni łącznej oraz rozdzielnej. Do najistotniejszych z nich zaliczają się:
- ustanowienie rozdzielnej pisowni cząstek -bym, -byś, -by, -byśmy, -byście ze spójnikami, np. Zastanawiam się, czy by nie pojechać w góry;
- wprowadzenie łącznej pisowni członu pół- w wyrażeniach: półżartem, półserio;
- zapis z łącznikiem w połączeniach: pół-Polka;
- pisownia łączna cząstek niby-, quasi- z wyrazami z małej litery, np. nibyromantycznie, quasinauka;
- wprowadzenie pisowni łącznej nie- z przysłówkami odprzymiotnikowymi oraz przymiotnikami zarówno w stopniu wyższym, jak i najwyższym, np. niemiły, niemilszy, nie najmilszy;
- jednolita pisownia łączna nie– z imiesłowami odmiennymi. Dotychczas obowiązywał wyjątek zezwalający na świadomą rozdzielną pisownię.
Zmiany w języku polskim obowiązujące od 1 stycznia 2026 roku obejmują również ujednoliconą pisownię prefiksów, w tym:
- zapis z łącznikiem przedrostków rodzimych i obcych z wyrazami zaczynającymi się od wielkiej litery, np. super-Polak;
- uznanie dwóch poprawnych norm zapisu cząstek typu mega-, ekstra- czy eko-, np. megadom lub mega dom, ekstrazakupy lub ekstra zakupy, ekożywność lub eko żywność.
Kiedy najlepiej zacząć stosować nowe zasady językowe?
Mimo że do momentu wejścia w życie nowych zasad gramatycznych mamy jeszcze trochę czasu, warto oswajać się z nimi już teraz.
Wprowadzane zmiany mają służyć zmniejszeniu liczby popełnianych błędów przez użytkowników, jednak brak świadomości oraz wiedzy na temat obowiązujących norm może skutkować zjawiskiem całkowicie przeciwnym.
Początki stosowania nowych zasad mogą okazać się nieco trudne, jeśli od lat przyzwyczajeni byliśmy do innych norm. W związku z tym każda osoba posługująca się językiem polskim powinna szczegółowo zapoznać się z nowymi zasadami ustalonymi przed Radę Języka Polskiego i oswoić się z nimi jeszcze przed 1 stycznia 2026 roku. Naukę zasad polskiej pisowni najłatwiej przyswoić w praktyce, dlatego im szybciej zaczniemy się przygotowywać do zmian, tym łatwiej nam będzie w przyszłości.
Wszystkie przepisy językowe obowiązujące w języku polskim, wraz z najnowszymi zmianami związanymi z pisownią, zebrane zostały przed Radę w dokumencie pt. Zasady pisowni i interpunkcji polskiej. Natomiast pełny komunikat specjalistów w sprawie wprowadzonych zmian ortograficznych znajduje się na stronie internetowej Rady Języka Polskiego.
Podsumowanie
- Nowe zasady gramatyczne w języku polskim uchwalone zostały przez Radę Języka Polskiego i obowiązywać będą od 1 stycznia2026 roku.
- Wprowadzane zmiany językowe dotyczą zasad pisowni łącznej oraz rozdzielnej, a także pisowni prefiksów oraz zapisu małą i dużą literą.
- Wśród najważniejszych zasad znajdują się m.in. pisownia dużą literą nazw mieszkańców, pojedynczych wyrobów przemysłowych oraz zapis małą literą przymiotników typu miłoszowski.
- Nowe normy odnoszą się także do zapisu z łącznikiem w połączeniach takich jak pół-Polka czy łącznej pisowni cząstek niby-, quasi-.
- Odległy termin wprowadzenia nowych zasad gramatycznych pozwoli wydawcom oraz autorom dostosować publikacje do zaistniałych zmian.
Oceń artykuł:
Dodaj komentarz