Jak napisać bajkę? Wszystko, co musisz wiedzieć

Dobra opowieść towarzyszy nam już od czasów dzieciństwa, kiedy to do poduszki słuchaliśmy bajek o sprytnych lisach i mądrych krukach. Jak się okazuje, stworzenie podobnego tekstu dla swojej pociechy – albo dla dorosłego! – wcale nie jest trudnym zadaniem. Z poniższego poradnika dowiesz się, jak napisać bajkę.
Czym jest bajka?
Bajka to krótki utwór literacki pisany wierszem lub prozą. Z reguły powinna służyć celom dydaktycznym.
Dlatego też na początku, na końcu lub między wierszami bajek umieszcza się odpowiedni morał. Fabuła skupia się zazwyczaj na przedstawieniu pewnych ogólnych prawd życiowych. Bohaterami są ludzie, zwierzęta, ale też przedmioty czy zjawiska. Powinna ich cechować alegoryczność (np. lis ilustruje spryt, sowa – mądrość), a przy tym kontrastowość – dobre postacie ścierają się ze złymi i wychodzą z potyczki zwycięsko.
Rodzaje bajek
Wyróżniamy przede wszystkim trzy rodzaje bajek:
- epigramatyczną – pisaną wierszem i zawierającą rymy;
- narracyjną – pisaną prozą, często z bardziej rozbudowaną fabułą, narracją i bohaterami;
- zwierzęcą – bohaterami są zwierzęta, które przedstawiają określone typy ludzkie, a ich gatunek jest traktowany jako alegoria danej cechy człowieka (np. lew – siła).
Skoro wiesz już, czym tak właściwie jest bajka, możesz przejść do pisania własnej!
Przeczytaj również
Jak napisać bajkę? Poradnik krok po kroku
Jeśli chcesz napisać własną bajkę, musisz zwrócić uwagę na kilka kwestii.
Kim jest czytelnik idealny?
Przed przystąpieniem do pracy nad bajką należy zastanowić się, kim jest Twój czytelnik idealny – czyli osoba, która będzie czytała tekst. Czy będzie to dziecko, czy dorosły człowiek?
Jeśli piszesz bajkę dla dziecka, tekst będzie prosty, klarowny i skupiony na realizowaniu celu dydaktycznego czy terapeutycznego. Najlepiej sprawdzi się tutaj bajka wierszowana, ponieważ młodszemu czytelnikowi łatwiej skupić się na rytmicznym, rymowanym tekście.
W przypadku dorosłego bardziej sprawdzi się bajka narracyjna, w której masz więcej miejsca na rozwijanie opowieści. Możesz dodać więcej drobnych szczegółów oraz bardziej poważne, drastyczne wydarzenia, które nie sprawdzą się w bajce dla dzieci. Pamiętajmy, że dorosły jest bardziej czujny – zwróci większą uwagę na logikę fabuły i budowę postaci.
Bohater
Budowanie każdej opowieści należy zacząć od stworzenia bohatera – w końcu to on pcha historię do przodu.
W przypadku bajek powinien charakteryzować się konkretną cechą lub zestawem cech, które będą determinować jego zachowania. Ważne jest również, aby odbiorca mógł identyfikować się z postacią – czyli odnaleźć w niej własne emocje czy problemy.
Kiedy np. chcesz napisać bajkę dla dziecka z lękiem przed potworami, bohater również powinien bać się potworów, ale pod koniec opowieści niech uda mu się pokonać swój strach. Dzięki temu bajka może również pełnić funkcję terapeutyczną, co staje się coraz bardziej popularne na rynku książki.
Fabuła
Fabuła bajki powinna być przede wszystkim prosta i klarowna, aby nie zaburzyć przesłania. Najlepiej rozpocząć od wydarzenia, które przykuje uwagę czytelnika (co przyda się szczególnie w przypadku dzieci). Cała historia może mieć charakter przygodowy. Bajka zazwyczaj charakteryzuje się też krótką formą, więc nie ma w niej miejsca na wielowątkowość. Dlatego za cel fabuły należy postawić morał i dążyć do niego prostą linią wydarzeń.
Warto pamiętać, że nie musisz bać się abstrakcji – jeśli w historii ma pojawić się nieco fantastycznych zdarzeń i postaci, to tylko pobudzi wyobraźnię odbiorcy.
Morał
Bajka zazwyczaj kończy się morałem. Zły bohater musi zostać ukarany, a dobry – nagrodzony.
Nie warto decydować się na brutalne i skomplikowane moralnie zakończenie. Jeśli skupisz się na celu terapeutycznym, historia powinna również doprowadzić do rozwiązania problemu, który został przedstawiony na początku.
Świat przedstawiony
Istnieje uniwersalna zasada pisarska, która mówi, że każda rzecz w opowieści powinna służyć fabule. W przypadku bajek jest to szczególnie ważne, ponieważ każdy dodatkowy element świata przedstawionego rozprasza młodego czytelnika i oddala od puenty. Dlatego przy budowaniu tła opowieści warto posługiwać się krótkimi opisami, które obfitują w wyraźne, mocno nacechowane przymiotniki.
Język
Język bajki – podobnie jak fabuła – nie powinien być skomplikowany.
Uważaj na zbyt kwiecisty styl i trudne sformułowania. Warto dobierać określenia, które w prosty sposób pobudzają wyobraźnię. Dynamiczną akcję uzyskasz z kolei dzięki nagromadzeniu czasowników. Nie bój się też onomatopei, które mogą rozśmieszyć lub ożywić odbiorcę.
Znani twórcy bajek
Przed napisaniem własnego utworu warto zapoznać się z twórczością znanych i lubianych pisarzy bajek. Wśród najbardziej znanych mistrzów gatunku znajdują się m.in.:
- Jean de La Fontaine,
- Julian Tuwim,
- Biernat z Lublina,
- Artur M. Swinarski,
- Jan Brzechwa,
- Ezop.
Przykład bajki
Wiesz już, jak napisać bajkę, możesz więc sprawdzić jej przykład. Przyjrzyj się Starej bajce o kruku i lisie Artura Marii Swinarskiego.
W cichym borze rośnie buk
a na buku siedzi kruk,
kawał sera trzyma w dziobie.
„Zjeść go zaraz!” myśli sobie,
„czy go raczej jutro zjeść?
Zjem natychmiast – pal go sześć!”
Właśnie lis przechodził drogą.
W bajkach lisy mówić mogą,
toteż lis powiedział tak:
„Rety! cóż za piękny ptak!
Jaki dziób – i jakie pióra –
niczym gil i niczym kos.
Powiedz, czy masz także głos?
Bo kto śliczne pióra miewa,
ten na pewno ślicznie śpiewa.
Kruku, z ciekawości mrę –
zanuć piosnkę, albo dwie!
Już czujecie, że oszuka
chytry lis próżnego kruka,
że chce bratka wziąć na lep…
Ale kruk ma tępy łeb:
już do śpiewu dziób otwiera
i wypuszcza kawał sera.
Łapie go i szydzi lis:
„Proszę jeszcze coś na bis!”
Z naszej bajki ta nauka,
że nie sztuka okpić kruka.
I czy na tym koniec? Nie.
Bo i lis oszukał się:
choć był szelma bardzo kuty
nie czuł, że to ser zatruty,
więc go zjadł – i zaraz zdechł.
A kruk w śmiech!
Jak widać, mamy tutaj do czynienia z bajką epigramatyczną i zwierzęcą. Tekst ma bardzo rytmiczną, dynamiczną strukturę, którą dodatkowo potęgują zgrabne rymy. Pojawiają się również tylko dwie postacie: kruk reprezentujący mądrość i lis reprezentujący spryt.
Odbiorcy od razu są wprowadzeni w sytuację fabularną: kruk siedzi w lesie z serem w dziobie, a obok przechodzi lis – wiadomo, że coś na pewno zaraz się wydarzy. Bajka ma szybki bieg wydarzeń: starcie bohaterów, próbę podstępu, przechytrzenie lisa. Morał znajduje się w środku utworu: Z naszej bajki ta nauka, że nie sztuka okpić kruka – czyli mądrość zawsze wygrywa ze sprytem.
Bardzo ciekawie rysuje się tutaj również świat przedstawiony. Swinarski użył tylko kilku słów, aby przedstawić tło wydarzeń: bohaterowie znajdują się w cichym borze, a kruk siedzi na buku. I to wystarczyło do opisania sytuacji!
Napisanie bajki wymaga wzięcia pod uwagę kilku elementów, ale każdy może podjąć się tego wyzwania. Wystarczy zastosować się do powyższych wskazówek, a praca nad tekstem będzie przyjemna i ciekawa.
Podsumowanie
- Bajka to krótki utwór literacki. Może być pisany prozą, ale zazwyczaj ma formę wierszowaną i zawiera rymy.
- Najważniejszym elementem bajki jest jej wymiar dydaktyczny – zawsze powinna zawierać morał.
- Bohaterami bajek mogą być ludzie, ale też zwierzęta, zjawiska czy przedmioty, które reprezentują określone cechy.
- Bajkę należy zaprojektować dla odpowiedniego czytelnika – zazwyczaj wiek odbiorcy decyduje o charakterze tekstu.
- Fabuła bajki powinna być klarowna, dynamiczna i najlepiej przygodowa, aby utrzymać uwagę czytelnika.
Oceń artykuł:
Komentarze
Ok