Pytanie retoryczne — czym jest i jakie pełni funkcje?
Pytanie retoryczne nie wymaga odpowiedzi. Zadaniem tego powszechnie wykorzystywanego środka stylistycznego jest wzmocnienie uwagi odbiorcy i sprowokowanie go do refleksji. Formułowane w ten sposób zwroty pojawiają się zarówno w języku potocznym, jak i w literaturze czy poezji. Dowiedz się, kiedy warto zadać pytanie retoryczne.
Pytanie retoryczne — co to jest?
Pytanie retoryczne to takie, które nie wymaga udzielenia odpowiedzi.
Zwykle dlatego, że jest ona oczywista, pojawia się w samym pytaniu lub wręcz przeciwnie — nie istnieje. Założeniem jest więc wywołanie określonej reakcji rozmówcy, zwrócenie jego uwagi, a nie uzyskanie odpowiedzi.
Pytanie retoryczne może skłonić do refleksji filozoficznej, głębszych przemyśleń.
Kiedy zadać pytanie retoryczne? — funkcje
Pytanie retoryczne może spełniać wiele funkcji, dlatego jest często wykorzystywanym środkiem stylistycznym. Przede wszystkim stosuje się je w celu:
- zwrócenia uwagi odbiorcy przekazu, np. Zobacz! Widzisz, co on wyprawia?;
- skłonienia do refleksji, np. Niby jak mam nie żałować tego człowieka?;
- wzmocnienia siły wypowiedzi, np. Jak tak można?.
Używając pytania retorycznego, mówca podkreśla swoje stanowisko w określonej sprawie i wywołuje skupienie rozmówcy. Zastosowanie tego zwrotu ma zaangażować emocjonalnie odbiorcę i umożliwić mu wczucie się w sytuację, zrozumienie wątpliwości lub działań przemawiającego, np. A nie wydaje Ci się, że zrobiłem to tylko dlatego, żeby Cię chronić?.
Poprzez pytanie retoryczne można też wpłynąć na drugą stronę i sprawić, by w końcu podjęła działanie, o które prosisz, np. Chyba już czas wychodzić?.
Wśród innych okoliczności, w których warto wykorzystać funkcję tego środka stylistycznego, można wymienić:
- zaprezentowanie kontrastu, zestawienie przeciwstawnych poglądów, np. A jeśli to nie jest tak, że oni tak strasznie się kochają, tylko chcieli nam zrobić na złość, coś udowodnić?;
- ironizowanie, sarkazm, np. Mowę Ci odjęło czy co?;
- perswadowanie, manipulacja odbiorcy (ułatwiające przyznanie racji, pozyskanie aprobaty, częste w reklamach), np. Czy nie masz już dość tego ciągłego bólu pleców?.
Odpowiedź na pytanie retoryczne?
Definicja mówi, że wprowadzenie pytania retorycznego nie wymaga udzielenia odpowiedzi i zwykle tak jest.
Zdarza się jednak, że przemawiający, po zastosowaniu krótkiej pauzy, odpowiada na postawione przez siebie pytanie. To celowe działanie służące wzmocnieniu znaczenia jego wypowiedzi, podkreślenia postawy, stanowiska i nakierowaniu odbiorcy (odbiorców) na konkretny tor myślenia (chwyt krasomówczy).
Np. […] Czy zdążymy jeszcze przed zimą? (pauza) Oczywiście!
Jak widzisz, mówca nie musiał stosować zwrotu pytającego, tylko mógł od razu użyć zdania twierdzącego, mówiąc np. I możecie być pewni, że zdążymy jeszcze przed zimą. Jednak ta wypowiedź nie miałaby już tej siły, nie przemawiała tak mocno.
Pytanie retoryczne w copywritingu
Tego rodzaju środek stylistyczny świetnie sprawdzi się również w copywritingu. Jak już wspomnieliśmy powyżej, celem pytań bez odpowiedzi może być perswazja, co wykorzystywane jest w reklamach, np. Czy nie przeszkadza Ci codzienna gonitwa?.
Pytania retoryczne w copywritingu mogą więc nie tylko wzbudzić refleksję, lecz także pokazać odbiorcy, że jeśli zastanawia ich kwestia w nich zawarta, są w dobrym miejscu by zgłębić temat, dowiedzieć się więcej oraz poznać rozwiązanie.
Warto jednak pamiętać o tym, że tego rodzaju zabiegi w tekstach, opisach czy hasłach nie powinny być nadużywane. W przeciwnym razie zamiast zatrzymać potencjalnego klienta, skutecznie go odstraszą.
Pytanie retoryczne — przykłady
Najprawdopodobniej wiele razy spotykasz się z pytaniem retorycznym. Słyszysz je lub zadajesz, nawet nie zdając sobie z tego sprawy. To również środek stylistyczny występujący bardzo często w literaturze, wierszach, piosenkach. Trudno byłoby wymienić wszystkie, ale chcąc udowodnić, że naprawdę tak jest, przygotowaliśmy kilka przykładów zwrotów wykorzystywanych w codziennej mowie oraz pojawiających się w tekstach artystycznych.
Pytania retoryczne w języku potocznym:
- Czy ja mówię po chińsku?
- I kto to wszystko posprząta?
- Coś ty narobił?
- Jak mogłeś nigdy nie słyszeć tej piosenki?
- Obudziłaś się?/ Wstałaś już?
- Możesz sobie spojrzeć w oczy?
- I po co to wszystko?
- Ile razy mam jeszcze cię wołać?
Pytania retoryczne w tekstach:
- Czy warto było szaleć tak przez całe życie? — „Kiedy powiem sobie dość”, O.N.A.;
- Czemu zatrzymać się nie da tego momentu, gdy jesteś tu? — „Miłość, miłość”, Zalewski K.;
- Dlaczego tobą nie mogę być ja? — „Do złudzenia”, Kowalska K.
- Czy to jest przyjaźń? Czy to jest kochanie? — „Niepewność”, Mickiewicz A.
- Czy to była kula, synku, czy to serce pękło? — „Elegia o chłopcu polskim”, Baczyński K.K.;
- A co, gdyby budziła w ludziach strach / albo tylko odrazę, / albo tylko litość? — „W zatrzęsieniu”, Szymborska W.;
- Romeo, czemuż ty jesteś Romeo? — „Romeo i Julia”, Shakespeare W.
Podsumowanie
- Pytanie retoryczne nie wymaga udzielania odpowiedzi.
- Jest to powszechnie wykorzystywany środek stylistyczny. Stosowany zarówno w języku potocznym, jak i w tekstach artystycznych.
- Najważniejsze funkcje pytania retorycznego to zwrócenie uwagi rozmówcy, wywołanie refleksji i wzmocnienie znaczenia wypowiedzi.
Oceń artykuł:
Dodaj komentarz