Z czego składa się fabuła książki i jak ją stworzyć?

Czym jest fabuła?

Obejmuje ona zazwyczaj kilka ciągów zdarzeń, z których jeden jest nadrzędny i stanowi oś fabularną powieści. Wokół takiego głównego wątku, dotyczącego w dużej mierze postaci pierwszoplanowych i stanowiącego podstawę całej historii, tworzone są wątki poboczne, mniej istotne dla fabuły.

Rolą fabuły jest porządkowanie świata przedstawionego i łączenie w chronologiczną (choć nie zawsze) oraz logiczną całość wszystkich zawartych w powieści wątków, motywów i postaci. Dzięki niej cała historia staje się spójna i zrozumiała dla czytelnika.

Najważniejszymi elementami stanowiącymi całość fabuły są:

• chronologia wydarzeń – która porządkuje ciąg zdarzeń, pomaga zrozumieć odbiorcy ich związek przyczynowo-skutkowy i tworzy logiczną historię;
• motyw przewodni – czyli element powracający w fabule, pomagający przekazać konkretną ideę czy myśl, często ma znaczenie symboliczne i spaja całą historię;
• struktura (wprowadzenie, rozwinięcie i zakończenie) – ułatwia organizację wydarzeń i stopniowe budowanie napięcia; właściwie zbudowana struktura prowadzi czytelnika przez całą historię i wskazuje na najważniejsze momenty w fabule;
• sposób prowadzenia narracji – narracja ma ogromne znaczenie dla końcowego odbioru dzieła; pozwala wskazać wybraną perspektywę, podkreślić konkretne elementy i przekazać historię w sposób najbardziej pasujący do danego utworu;
• zapisy dialogów – dialogi pomagają w zrozumieniu postaci, ich poglądów i myśli czy wzajemnych relacji oraz w budowaniu konfliktów między bohaterami; wpływają także na styl narracji oraz klimat całego dzieła;
• punkt kulminacyjny – stanowi najważniejszy element fabuły, o najwyższym napięciu emocjonalnym, w którym zbiegają się ze sobą wszystkie wątki; najczęściej okazuje się nagłym zwrotem akcji i poprzedza rozwiązanie konfliktu;
• zwroty akcji – wprowadzają radykalne zmiany w przebiegu zdarzeń, zaskakujące czytelnika i zmieniające kierunek fabuły; muszą być nagłe, logiczne i nieprzewidywalne;
• opisy miejsc – budują klimat i nastrój utworu, tworzą wizualny obraz opowiadanej historii i bohaterów, wprowadzając czytelnika w świat przedstawiony, a niekiedy pomagają budować napięcie.

Typy fabuły

Fabuła może przybierać różne formy, w zależności od charakteru historii i sposobu jej opowiadania. To, jak jest zbudowana i prowadzona narracja, często decyduje o typie utworu.

Typy fabuły ze względu na rodzaj kompozycji

W tej kategorii wyróżniamy trzy rodzaje fabuły:

• otwartą – cechującą się otwartym zakończeniem, w którym wątki nie zostają do końca zamknięte, jak np. w Kordianie Juliusza Słowackiego;
• zamkniętą – gdzie wszystkie wątki doprowadzane są do końca, jak np. w Chłopach Władysława Reymonta;
• ramową – opartą na konstrukcji ramowej, która otwiera i zamyka opowieść właściwą; jest to tzw. opowieść w opowieści, przykładem tego typu fabuły jest Dekameron Giovanniego Boccaccio.

Typy fabuły ze względu na strukturę

Ze względu na ilość stworzonych wątków w powieści możemy wyróżnić fabuły:

• jednowątkową – opartą na jednej głównej historii, która rozwija się przez całą książkę; powinna posiadać wyraźny wstęp, rozwinięcie i zakończenie oraz w sposób przejrzysty prowadzić czytelnika do głównego punktu kulminacyjnego i/lub rozwiązania konfliktu; przykładem jednowątkowego utworu jest np. dramat Romeo i Julia Szekspira.
• wielowątkową – w której równorzędnie rozwijane są co najmniej dwa wątki dotyczące różnych zdarzeń, mające wspólny motyw przewodni lub temat. Ten rodzaj fabuły pozwala na pokazanie kilku perspektyw, zwiększa dynamikę wydarzeń i umożliwia nawiązanie do wielu tematów, pokazując bohaterów z kilku stron. W takiej złożonej narracji znacznie łatwiej przyciągnąć uwagę odbiorcy, podtrzymywać napięcie czy wprowadzać nagłe zwroty akcji, jak ma to miejsce np. w cyklu Kroniki Diuny Franka Herberta.

Typy fabuły ze względu na relacje pomiędzy wątkami

Fabuła powieści może być również:

• równoległa – czyli wielowątkowa, w której wszystkie wydarzenia odbywają się w tym samym czasie (niekoniecznie w tym samym miejscu) i są równorzędne, np. Trylogia Henryka Sienkiewicza;
• liniowa – składa się z początku, środka i końca, a ciąg zdarzeń ukazany jest chronologicznie np. Gdyby tylko wiedziała Lisy Jackson;
• retrospektywna – w której cała historia ukazana jest z perspektywy przeszłości, przykładowo wspomnień jednego z bohaterów, np. Zabić drozda Harper Lee;
• epizodyczna – oparta na luźnych powiązaniach pomiędzy poszczególnymi wątkami-epizodami, które nie są w żaden sposób zhierarchizowane czy uporządkowane, np. Dziady cz. III Adama Mickiewicza.

Wciągająca fabuła książki, czyli jaka?

Dobrze stworzona, ciekawa fabuła książki musi przede wszystkim przyciągnąć uwagę czytelnika – poprzez angażującą historię, zwroty akcji, zaskakujące wydarzenia, konflikty i wyrazistych bohaterów, którzy biorą w nich udział. Przykładem takiej porywającej opowieści jest Władca Pierścieni J.R.R. Tolkiena.

Dodatkowo wartościową i wciągającą fabułę cechują także:

• prawidłowa konstrukcja,
• spójny i logiczny ciąg zdarzeń,
• bogactwo emocji, które wpływają na odbiór,
• tajemniczość, sprawiająca, że czytelnik do końca nie zna zakończenia historii,
• zawiłość wydarzeń, które wzbudzają ciekawość.

Jak przygotować plan fabuły?

Poza formalnymi aspektami, takimi jak ilość wątków, typy zależności pomiędzy zdarzeniami czy sposób narracji, równie ważna jest sama koncepcja fabularna, czyli oryginalny pomysł na książkę.

Oto kilka wskazówek, którymi warto się kierować podczas tworzenia ciekawej historii:

1. Zastanów się, jaką ideę chcesz przekazać czytelnikom.
2. Stwórz charakterystycznych bohaterów, pokaż ich motywacje, przeszłość i emocje, które wpłyną na fabułę.
3. Następnie określ konflikt wewnętrzny bohaterów związany z główną ideą – co bohater musi zrobić, by Twoje przesłanie wybrzmiało w utworze?
4. Ustal miejsce i czas akcji.
5. Stwórz plan wydarzeń, od tych mniej istotnych do momentów kulminacyjnych.
6. Zadbaj o to, by Twój przekaz był przekonujący i wartościowy.

Taka struktura trzyaktowa to najczęściej stosowany model, ułatwiający organizację całej historii i umożliwiający spójne i logiczne przedstawienie wydarzeń.

Do wykreowania własnej historii możesz wykorzystać przykładowy plan fabuły, który poprowadzi Cię krok po kroku przez proces tworzenia powieści. Kiedy masz już wszystkie najważniejsze elementy potrzebne do stworzenia fabuły, kolejnym etapem jest rozpoczęcie pisania. W trakcie pracy trzymaj się swojego planu i pamiętaj, aby wystrzegać się podstawowych błędów związanych z kreacją fabuły.

Fabuła książki a motyw przewodni

Główna idea, którą autor pragnie przekazać czytelnikom, często współgra z motywem przewodnim powieści i stanowi kluczowy element fabuły. Motyw przewodni powraca w najważniejszych momentach książki i ma duży wpływ na rozwój fabuły, dlatego wybierając go, warto zastanowić się, co tak naprawdę chcemy opowiedzieć odbiorcom naszej historii.

Przykładami znanych motywów przewodnich są:

• małżeństwo i klasy społeczne – Duma i uprzedzenie Jane Austen, Wielki Gatsby Francisa Scotta Fitzgeralda, Anna Karenina Lwa Tołstoja i Madame Bovary Gustave Flauberta;
• utrata indywidualności – 1984 George’a Orwella, Nowy wspaniały świat Aldousa Huxleya, Mechaniczna pomarańcza Anthony’ego Burgessa i Frankenstein Mary Shelley;
• samotność – Ludzie bezdomni Stefana Żeromskiego, Sto lat samotności Gabriela Garcii Marqueza, Stary człowiek i morze Ernesta Hemingwaya, Przemiana Franza Kafki;
• konflikt między dobrem a złem – Makbet Williama Szekspira, Mistrz i Małgorzata Michaiła Bułhakowa, Diuna Franka Herberta, Władca pierścieniR.R. Tolkiena;
• podróż i poszukiwanie tożsamości – Odyseja Homera, W drodze Jacka Kerouaca, Mały Książę Antoine’a de Saint-Exupéry’ego, Alchemik Paulo Coelho.

Motyw przewodni często wyraża podstawowe pytania, wartości lub problemy. Dobrze wybrać jeden wiodący, jednak nic nie stoi na przeszkodzie, aby książka zawierała ich dwa lub więcej.

Jak unikać błędów podczas tworzenia fabuły powieści?

Wadą jest także zbyt wolne lub zbyt szybkie tempo narracji, które może znudzić lub przytłoczyć czytelnika. Częstym błędem okazuje się także tworzenie słabo rozwiniętych postaci, pozbawionych jasnych motywacji oraz zapominanie o konflikcie, który jest konieczny w każdej historii. Wadą fabuły może być również zbyt duża liczba postaci lub wiele szczegółów i opisów wydarzeń, które nie są niezbędne dla zrozumienia przekazu, a wydłużają opowieść.

Dobrym sposobem na uniknięcie wymienionych wyżej błędów jest stworzenie dokładnego planu fabuły – określenie jej struktury, wstępu, rozwinięcia i zakończenia, a następnie opracowanie sylwetek bohaterów. Warto także na każdym etapie tworzenia wystrzegać się niespójności wątków i dążyć do przedstawienia głównej idei powieści. Oprócz samodzielnej pracy, równie przydatne mogą okazać się opinie pierwszych recenzentów, którzy dzięki świeżemu spojrzeniu są w stanie pomóc i wskazać wszelkie nieścisłości czy pomyłki, które ominął autor.