Łącznie czy rozłącznie – pisownia „nie” z imiesłowami przymiotnikowymi
Pisząc, niejednokrotnie masz wątpliwości, czy partykułę przeczącą zapisać łącznie czy rozłącznie z innym wyrazem? Nie martw się, wychodzimy naprzeciw Twoim rozterkom! Z tego tekstu dowiesz się, jakie są zasady ortograficzne dotyczące pisowni „nie” z imiesłowami przymiotnikowymi.
Czym są imiesłowy?
Według PWN imiesłów to „forma gramatyczna czasownika, używana w funkcjach przymiotnikowych lub przysłówkowych”.
Mówiąc prościej, jest to część mowy, która pochodzi od czasownika, ale wygląda raczej jak przymiotnik i odpowiada na pytania przymiotnika: który? jaki?.
Imiesłowy dzielimy na przysłówkowe i przymiotnikowe.
Te pierwsze są zakończone na: -łszy, –wszy i -ąc. Informują one o wykonywanej czynności.
Imiesłowy przymiotnikowe czynne z kolei dookreślają wykonawcę czynności, mają zatem sufiksy: -ący, -ąca, -ące, np. tańczący mężczyzna. Natomiast imiesłowy przymiotnikowe bierne zawierają informację o dokonaniu jakiejś czynności na przedmiocie, np. namalowany obraz, ścięte drzewo, wystrojona kobieta. Rozpoznamy je więc po końcówkach: -ony, -ona, -one, -ny, -na, -ne, -ty, -ta, -te, -ący, -ąca, -ące.
Pisownia łączna „nie” z imiesłowami przymiotnikowymi
W zasadach ortograficznych języka polskiego zostało zapisane, że imiesłowy przymiotnikowe bierne i czynne zapisujemy łącznie z partykułą przecząca.
Nie ma tu znaczenia, czy imiesłów został użyty w znaczeniu przymiotnikowym, czy czasownikowym. Zatem „nie” z imiesłowami przymiotnikowymi zapiszemy łącznie. Czy są jakieś wyjątki? Jak zawsze!
Pisownia rozłączna „nie” z imiesłowami przymiotnikowymi – wyjątki od reguły
Po pierwsze, warto wiedzieć, że dopuszczalne jest zapisywanie partykuły przeczącej rozłącznie z imiesłowem przymiotnikowym, jeśli użyliśmy go w znaczeniu czasownikowym, np. praca nie oceniona jeszcze przez jury konkursu.
Ponadto „nie” z imiesłowami przymiotnikowymi zapiszemy również rozłącznie:
- w wyraźnych przeciwstawieniach, np. nie leżący, ale stojący przedmiot; nie zaśpiewany, lecz wyrecytowany tekst;
- w konstrukcjach ze spójnikiem „ni” lub „ani”, np. nie piszący ani nie czytający; ani nie radosny, ani nie smutny.
Opisane tu reguły ortograficzne wynikają z uchwały Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN z 9 grudnia 1997 roku.
Przeczytaj również
Ciekawostka dotycząca pisowni „nie” z imiesłowami przymiotnikowymi
Przed wprowadzeniem obecnie obowiązujących zasad dotyczących pisowni „nie” z imiesłowami przymiotnikowymi należało rozróżniać imiesłowy przymiotnikowe użyte w znaczeniu czasownikowym od tych stosowanych przymiotnikowo. W związku z tym, że nie dla wszystkich było to łatwe, wprowadzono zasadę ujednolicającą. Dlatego, mimo że dopuszcza się pisownię rozłączną „nie” z imiesłowami przymiotnikowymi używanymi w znaczeniu czasownikowym, słowniki raczej stosują pisownię łączną.
Podsumowanie
- Imiesłowy przymiotnikowe to nieosobowa forma czasownika, która pełni w zdaniu tę samą funkcję, co przymiotnik, tak też się odmienia.
- Imiesłowy przymiotnikowe zapisujemy łącznie z partykułą przeczącą „nie”.
- Imiesłowy te w znaczeniu czasownikowym możemy zapisać z „nie” rozłącznie.
- „Nie” zapisujemy rozłącznie z imiesłowami przymiotnikowymi w wyraźnym przeciwstawieniu lub konstrukcji ze spójnikiem „ani”, „ni”.
Oceń artykuł:
Dodaj komentarz