Aż i dopóki – czy znaczą to samo?
Aż i dopóki to spójniki, które właściwie znaczą to samo. Oba wykorzystuje się w zdaniach złożonych do wyznaczania czasu trwania określonych czynności w odniesieniu do innych wydarzeń. Ich użycie pozwala na wprowadzenie zdania podrzędnego i postawienia warunku czasowego. Aż i dopóki można wykorzystywać w zdaniach niezaprzeczonych, ale tylko jeden z nich może być użyty w zdaniu zaprzeczonym. Dowiedz się który, jak i dlaczego?
Aż i dopóki – zastosowanie
Oba spójniki — aż i dopóki — wprowadzają do zdania złożonego zdanie podrzędne okolicznikowe czasu, które wyznacza warunek (termin) trwania określonej czynności ze zdania nadrzędnego.
W zdaniu złożonym spójnik aż informuje, że czynność, o której mowa w pierwszym zdaniu (nadrzędnym) zakończy się w chwili, gdy założony cel ze zdania podrzędnego zostanie osiągnięty, np. Będę tu siedziała, aż skończę pić kawę. Zdanie zakłada, że podmiot ruszy się z określonego miejsca dopiero wtedy, gdy zostanie spełniony warunek, dokończona konkretna czynność (picie kawy).
Aż nie może więc pojawiać się w zdaniach zaprzeczonych, które zakładają, że coś się nie stanie. W odróżnieniu od spójnika dopóki, który może pojawiać się w obu rodzajach zdań.
Dopóki w połączeniu z partykułą nie wykorzystuje się w zdaniach złożonych, w których czynność ze zdania nadrzędnego ma trwać tak długo, dopóki nie zostanie osiągnięty określony cel, np. Będę tu siedziała, dopóki nie skończę pić kawy. Wypowiadający się nie wie, kiedy ruszy się z miejsca, ale wie, że nie zrobi tego, zanim nie dokona się konkretna czynność.
Czy aż i dopóki można stosować zamiennie?
Chociaż spójniki aż i dopóki wydają się właściwie identyczne, niezupełnie możliwe jest ich zamienne użycie.
Aż jest synonimem dopóki nie. Sam spójnik dopóki jest bliskoznaczny, ale wymaga przekonstruowania zdania, natomiast aż i dopóki nie mogą występować w identycznych konstrukcjach.
Możesz więc powiedzieć: Gotujemy ziemniaki, aż będą miękkie oraz Gotujemy ziemniaki, dopóki nie będą miękkie. Oba zdania mają identyczne znaczenie.
Nie możesz natomiast powiedzieć: Gotujemy ziemniaki, aż nie zmiękną, ponieważ w zdaniu zaprzeczonym okolicznik czasu musisz wprowadzić za pomocą spójnika dopóki (z partykułą nie). Jeśli chcesz utworzyć zdanie niezaprzeczone o tym samym znaczeniu przy wykorzystaniu dopóki, musisz wybrać inny warunek, tak aby zdanie miało to samo znaczenie. Np. Gotujemy ziemniaki, dopóki są twarde lub Gotowaliśmy ziemniaki, dopóki były twarde. Niedopuszczalne jest jednak układanie zdań zaprzeczonych z użyciem spójnika aż.
Czy widzisz różnicę?
Powtarzaj to tak często, aż zrozumiesz.
Powtarzaj to tak często, dopóki nie zrozumiesz.
NIE! Powtarzaj to tak często, aż nie zrozumiesz.
Dlaczego? Przyjrzyj się uważnie zdaniu, w którym aż łączy się z partykułą nie. Prawdopodobnie zauważysz, że jest nielogiczne. Zakłada, że czynność (powtarzanie) ma się zakończyć, kiedy cel nie zostanie osiągnięty (nie zrozumiesz), co właściwie podważa sens podejmowania wysiłku. Wynika z niego, że docelowe działanie ma prowadzić do punktu wyjścia.
Kiedy stosujemy aż i dopóki — przykłady
Wiesz już, kiedy należy używać aż, a kiedy dopóki i że połączenie aż z partykułą nie jest błędem. Dla zobrazowania i ułatwienia zapamiętania reguł przygotowaliśmy kilka przykładów.
- Jan przyjmował leki, aż wyzdrowiał.
Jan przyjmował leki, dopóki nie wyzdrowiał.
Jan brał leki, dopóki był chory. - Będę czekać, aż przyjdziesz.
Będę czekać, dopóki nie przyjdziesz.
Będę czekać każdego dnia, dopóki będziesz przychodzić. - Czytaj dziecku tak długo, aż znudzi je słuchanie.
Czytaj dziecku tak długo, dopóki nie znudzi je słuchanie.
Czytaj dziecku, dopóki uważnie słucha.
Aż i dopóki — z czego wynika błędne zastosowanie?
Błąd polegający na używaniu spójnika aż w zdaniach złożonych zaprzeczonych (forma aż nie) wynika z tzw. kontaminacji, czyli połączenia wyrazowego znaczeniowo identycznych zwrotów, jak aż i dopóki nie.
Podsumowanie
- Aż i dopóki to spójniki wprowadzające zdanie podrzędne w złożonym wraz z warunkiem czasowym określającym, w którym jedna czynność się kończy i zaczyna druga.
- Oba spójniki (aż i dopóki) znaczą to samo i mogą być stosowane w zdaniach niezaprzeczonych.
- Tylko wyraz dopóki wraz z partykułą nie może być wykorzystywany również w zdaniach zaprzeczonych.
- W języku potocznym można spotkać się również ze zwrotem aż nie, który uznawany jest za błąd wynikający z kontaminacji.
Oceń artykuł:
Dodaj komentarz