Przecinek a przydawki – zasady interpunkcyjne

Przydawki – co to takiego?

Odpowiada ona na pytania: jaki?, jaka?, czyj?, czyja?, który?, która?, z czego?, ile?.

Przydawki zazwyczaj wykorzystuje się do charakteryzowania cech podmiotu. Nierzadko pełnią one także funkcję określeń okoliczników, dopełnień i orzeczników.

Rolę przydawki w zdaniu mogą odgrywać rozmaite części mowy. Wśród nich wymieniamy:

• przymiotnik (np. ładna dziewczyna, posłuszny pies);
• rzeczownik (np. miasto Kraków, lekarz ortopeda);
• zaimek przymiotny (np. ta książka, tamten samolot);
• liczebnik (np. drugie miejsce, trzy samochody);
• imiesłów przymiotnikowy bierny (np. zrobione zadanie, rozpoczęty projekt);
• imiesłów przymiotnikowy czynny (np. kochająca mama, kwitnący kwiat).

Przy wstawianiu przydawek w zdaniach musisz pamiętać o tym, że w zdecydowanej większości sytuacji tworzą one wraz z określanymi wyrazami związki zgody. Oznacza to, że oba słowa występują w tej samej liczbie, rodzaju oraz przypadku, np. Zobaczyłem małego psa, Podróżowałam tamtym samochodem.

Klasyfikacja przydawek

Przydawki najczęściej dzielimy według kryterium ich przynależności do części mowy. W ten sposób wyodrębniamy przydawki:

• przymiotne – wyrażane przymiotnikiem (np. odważny człowiek), zaimkiem przymiotnym (np. tamta saszetka), liczebnikiem mnożnym (np. potrójny włącznik), porządkowym (np. pierwsze miejsce) lub wielorakim (np. dwoje dzieci) albo imiesłowem przymiotnikowym (np. ugotowany obiad);
• mianownikowe (rzeczowne) – występujące w formie rzeczownika w mianowniku (np. inżynier elektryk, ksiądz Nowak);
• dopełniaczowe – mające postać rzeczownika w dopełniaczu; co istotne, pozostają one niezmienne niezależnie od formy przybranej przez wyraz określony, np. torebka siostry, w torebce siostry, torebki siostry;
• przyimkowe – przybierające postać wyrażeń przyimkowych (np. koszula w kratę, półka na książki).

Przecinek a przydawki równorzędne i nierównorzędne – najważniejsze informacje

Zgodnie z obowiązującymi w języku polskim zasadami przydawkami równorzędnymi określa się te części zdania, które niezależnie od siebie opisują dany rzeczownik. Zwykle tworzą one szereg składników o równorzędnym znaczeniu, np.:

• mądra, ciekawa, pouczająca książka;
• starszy, przygarbiony, siwowłosy mężczyzna.

Poszczególne przydawki równorzędne zawsze oddziela się od siebie przecinkami.

Natomiast miano przydawek nierównorzędnych stosuje się do takich przydawek, z których pierwsza stanowi określenie połączenia drugiej przydawki i opisywanego wyrazu. Z taką sytuacją mamy do czynienia np. w przypadku takich wyrażeń, jak:

• moje wieczne pióro;
• pierwszy powojenny spis ludności;
• niebieska betonowa podłoga.

Pomiędzy wskazanymi częściami zdania nie wstawia się przecinków. Dzieje się tak z uwagi na fakt, że wymienione składniki wypowiedzenia nie wskazują kolejnych, odrębnych cech określanego wyrazu, ale jeden z nich służy doprecyzowaniu drugiego.

Jak rozpoznać przydawki równorzędne i nierównorzędne?

Zastanawiasz się, jak poznać, czy w danym przypadku mamy do czynienia z przydawkami równorzędnymi czy nierównorzędnymi? Wbrew pozorom nie jest to aż tak trudne zadanie, jakby się to mogło wydawać na pierwszy rzut oka.

Przy rozpatrywaniu tych kwestii warto zwrócić uwagę, czy poszczególne określenia dałoby się połączyć ze sobą spójnikiem. W takich wyrażeniach jak mądra, ciekawa, pouczająca książka możliwy jest zapis w formie mądra i ciekawa i pouczająca książka. To wskazuje na konieczność wstawienia przecinków między poszczególnymi przydawkami w sytuacji, gdy w danej wypowiedzi nie zastosowano spójników.

Z kolei w przypadku przydawek nierównorzędnych połączenie typu moje i wieczne pióro nie miałoby racji bytu. W takich wyrażeniach bowiem pierwsza z wymienionych przydawek dookreśla cały szereg wyrazów składający się z drugiej przydawki oraz opisywanego wyrazu. W tego typu sytuacji nie można stosować przecinka między poszczególnymi określeniami, które de facto pełnią nieco inne funkcje w zdaniu.