Rymy w języku polskim – najważniejsze informacje
Rymy często pojawiają się w naszym życiu. Odnaleźć je możesz w codziennych przysłowiach i powiedzeniach, czytać w znanych dziełach literackich, a nawet śpiewać – na przykład podczas zabaw z dziećmi. Jeśli chcesz świadomie korzystać z rymów w języku polskim, z niniejszego artykułu pozyskasz wszystkie najważniejsze informacje!
Czym jest rym?
Rym to według definicji słownikowej zgodności brzmienia zakończeń wyrazów. Najczęściej występuje na końcu konkretnych wersów utworu poetyckiego.
Rymowanie wymaga dobrej znajomości budowy słowa. Ogromne znaczenie ma miejsce akcentu w danym wyrazie – to od niego zależy niekiedy, z jakiego rodzaju rymu można skorzystać.
Rodzaje rymów
Przyjrzyjmy się teraz rodzajom rymów. Jest to kwestia nieco skomplikowana, ponieważ możemy je podzielić na kilka kategorii.
Podział ze względu na akcent
Rymy możemy podzielić ze względu na to, jak układa się akcent w słowie. Z tego względu rozróżniamy kilka rodzajów.
Oksytoniczne (męskie)
Akcent występuje w ostatniej sylabie słowa, a zgodność występuje tylko w ostatniej sylabie albo jej połowie, np.:
Od mrowisk słońce dymi we złotych kurzach – mgłach.
A piersi jej rozpiera majowy, cudny strach!
Bolesław Leśmian, „Zmory wiosenne”
Paroksytoniczne (żeńskie)
Akcent występuje na przedostatniej sylabie, a zgodność głosek występuje w dwóch ostatnich sylabach, np.:
Gdy cię nie widzę, nie wzdycham, nie płaczę,
Nie tracę zmysłów, kiedy cię zobaczę
Adam Mickiewicz, „Niepewność”
Proparoksytoniczne (inaczej daktyliczne)
Akcent wypada na trzeciej sylabie od końca, np.:
Różowiła się dal przezroczysta
Podnosiła się kula ognista!
Julian Tuwim, „Helios”
Podział ze względu na układ w tekście
Rymy możemy również podzielić pod kątem tego, jakie miejsce zajmują w tekście.
Monorym
Jeden rym występuje we wszystkich wersach wiersza, np.:
W pełni poczytalny,
Za czyny swe odpowiedzialny,
Jak ty nieprzemakalny
Paktofonika, „Jesteś Bogiem”
Zewnętrzne
Występują na końcu wersów, np.:
Ta łza, co z oczu twoich spływa,
Jak ogień pali moją duszę,
I wciąż mnie dręczy myśl straszliwa,
Że cię w nieszczęściu rzucić muszę.
Adam Asnyk, „Ta łza”
Wewnętrzne
Występują w środku wersu, np.:
Wybiła godzina – wiosna się zaczyna,
Z chaty poprzez kwiaty wybiega dziewczyna
Bolesław Leśmian, „Zielony dzban”
Inicjalne
Występują na początku wersów, np.:
Różowiła się dal przezroczysta
Podnosiła się kula ognista!
Podnosiła się, wytaczała się.
Julian Tuwim, „Helios”
Okalające
Składają się na nie dwa elementy spajające początkowy oraz końcowy wers, np.:
Wpłynąłem na suchego przestwór oceanu,
Wóz nurza się w zieloność i jak łódka brodzi,
Śród fali łąk szumiących, śród kwiatów powodzi,
Omijam koralowe ostrowy burzanu.
Adam Mickiewicz, „Stepy akermańskie”
Parzyste
Występują w sąsiednich wersach, np.:
Anioł, który dziecko niósł,
Białą brzozą w ziemię wrósł,
Lecz nim stanął – klasnął w dłonie,
Zmienił dziecko w gniazdo wronie!
Kazimiera Iłłakowiczówna, „Anioł w brzozę zmieniony”
Krzyżowe
Wers pierwszy rymuje się z trzecim, drugi z czwartym, np.:
O, cóż jest piękniejszego niż wysokie drzewa,
W brązie zachodu kute wieczornym promieniem,
Nad wodą, co się pawich barw blaskiem rozlewa,
Pogłębiona odbitych konarów sklepieniem.
Leopold Staff, „Wysokie drzewa”
Podział ze względu na współbrzmienia
Rymy możemy także podzielić ze względu na to, jak dwa słowa współbrzmią ze sobą. Wyróżniamy wtedy rymy:
- ubogie – rym ogranicza się do jednej samogłoski, zazwyczaj końcowej (np. „mi” – „śni”);
- bogate – zawierają wiele współbrzmień (np. „pięściom” – „częściom”);
- głębokie – są rodzajem rymów bogatych, w których współdźwięczność wychodzi poza granice słowa, np. wyraz „żołędzie” rymuje się nie z jednym, a z dwoma wyrazami – „tak będzie”.
Podział ze względu na dokładność
- dokładne – rymujące się samogłoski są takie same (np. „grało” – „leciało”);
- niedokładne – rymy nie mają identycznego zapisu (np. „tłumy” – „tabuny”).
Podział ze względu na gramatykę
- gramatyczne – mają takie same końcówki gramatyczne (np. „twoje” – „moje”);
- niegramatyczne – mają różne formy gramatyczne (np. „młody” – „wody”).
Co z niezamierzonymi rymami w prozie?
Jak wskazaliśmy, rymy można podzielić na wiele kategorii. Niektórzy twórcy wybierają je świadomie nawet w tekstach prozatorskich. Mogą wtedy wzbogacić znaczenie wyrazów czy nadać ciekawy rytm zdaniom.
Ale zdarza się również sytuacja, gdy w tekście prozatorskim pojawia się niezamierzony rym. W takiej sytuacji uznaje się to za niezręczność stylistyczną. Powinno się zawsze zwracać uwagę, czy w tekst nie wkradła się rymowanka, a jeśli tak – przeredagować zdanie.
Podsumowanie
- Rym to według definicji słownikowej zgodności brzmienia zakończeń wyrazów.
- Wyróżniamy wiele rodzajów rymów. Dzielą się np. ze względu na układ w wierszu, dokładność czy gramatykę.
- Niezamierzone rymy w prozie są niezręcznością stylistyczną i należy ich unikać.
Oceń artykuł:
Dodaj komentarz