Czym jest szum informacyjny i jak sobie z nim radzić?

Szum informacyjny – co to właściwie jest?

Definicja nie wydaje się opisywać groźnego zjawiska. W istocie jednak, jeśli wciąż jesteśmy bombardowani nieistotnymi informacjami, przeciążony nimi mózg nie tylko nie jest w stanie wychwycić tych, które mają znaczenie, ale w ogóle nie jest w stanie efektywnie pracować. Obniża się nasza zdolność koncentracji, stajemy się rozkojarzeni, zagubieni, przemęczeni i coraz bardziej bezbronni wobec kolejnych bodźców.

Charakterystyka

W zależności od natężenia przekazu szum informacyjny może być nazywany inaczej smogiem informacyjnym, potopem lub bombą, albo wręcz informacyjnym paraliżem. Jednak bez względu na nasilenie, wszystkie określenia mają pejoratywne znaczenie i oddają charakter zjawiska, jakim jest szum informacyjny.

Powielanie tych informacji na innych platformach, udramatyzowanie, cytowanie wyrwanych z kontekstu wypowiedzi i dodawanie kolejnych detali sprawia, że z jednego nieistotnego wydarzenia czy artykułu może powstać kilkaset publikacji.

Ich tytuły, często ze sobą sprzeczne, zaczną pojawiać się na głównych stronach przeglądanych przez nas portali, a nasze mózgi będą musiały przetwarzać przelatujące przed oczami, nieistotne, bezwartościowe treści.

Możemy wyróżnić kilka cech charakterystycznych dla szumu informacyjnego:

• natłok informacji;
• nieaktualność;
• chaotyczność i fragmentaryczność treści;
• niska wartość informacji;
• rozproszenie i brak zakotwiczenia;
• brak dowodów na autentyczność;
• narzucanie poglądów (manipulacja).

Zagrożenia wynikające z informacyjnego szumu

Współczesny świat jest naszpikowany hałasem, kolorowymi obrazkami, mrugającymi światłami i hasłami atakującymi nas z banerów i wyświetlaczy. Szum informacyjny nie dotyczy wyłącznie internetu, jednak to właśnie w sieci jesteśmy na niego najbardziej narażeni.

Niezupełnie jesteśmy świadomi, jak wiele bodźców dociera do naszego mózgu, kiedy szukamy jednej, konkretnej informacji w internecie. Zazwyczaj, zanim uda nam się przeczytać to, co nas interesowało, musimy przeskanować wzrokiem masę innych, często nieaktualnych informacji o znikomej wartości merytorycznej, czemu towarzyszą wyskakujące reklamy, odtwarzające się automatycznie głośne materiały audiowizualne, obrazki niemające związku z informacją, której poszukujemy, i clickbaitowe tytuły.

Po przebrnięciu przez te góry „śmieci”, nasz mózg robi się zmęczony i często nie jest w stanie właściwie zweryfikować znalezionych informacji. Brak równowagi pomiędzy ilością przetwarzanych informacji a realnymi możliwościami ludzkiego mózgu wpływa na pojawienie się tzw. stresu poznawczego. Dezintegracja i zamęt sprawiają, że jesteśmy bardziej podatni na manipulacje.

„Wiem, że nic nie wiem” – efekt szumu informacyjnego

Przeładowanie informacjami sprawia, że części z nich nie przyswajamy. Szum informacyjny wpływa na to, że przebodźcowany mózg przestaje rejestrować nie tylko internetowy „spam”, ale również ważne informacje, treści przekazywane nam przez innych w rozmowach, istotne dane. Pojawiają się problemy z koncentracją, rozumieniem tekstów, weryfikacją newsów, zapamiętywaniem faktów i ogólne problemy z pamięcią.

Zdarza się niekiedy, że po przeczytaniu artykułu nie wiemy, po co go czytaliśmy albo wręcz czego dotyczył. Rozwijanie się i kształcenie, kiedy mózg pracuje w takich warunkach, sprawia, że zdobywana przez nas wiedza jest niepełna, fragmentaryczna i właściwie bezwartościowa.

Już w 2007 roku Ryszard Kapuściński napisał:

Poza ogólnym chaosem informacyjnym, stanowiącym w istocie zwyczajną niewiedzę, szum informacyjny sprawia, że stajemy się bezbronni nie tylko wobec treści i manipulatorów internetowych, ale nasze przeciążone układy nerwowe gorzej radzą sobie ze stresem, emocjami, doświadczamy wahania nastrojów, problemów ze snem, a z czasem również innych problemów zdrowotnych.

Jak sobie radzić z szumem informacyjnym?

Internet rządzi się swoimi prawami i nie mamy wpływu na wyskakujące reklamy, straszące nas nagłówki, przygnębiające zdjęcia czy ten natłok bezwartościowych treści, w którym chcemy znaleźć odpowiedź na nurtujące nas pytanie. Skuteczną metodą, pozwalającą uciec przed szumem informacyjnym i jego negatywnym oddziaływaniem, jest przejście w tryb offline.

Obecnie jednak duża część społeczeństwa pracuje w sieci, więc niemożliwe jest zupełne odcięcie od internetowego szumu. Jak zatem zminimalizować jego wpływ?

• Selekcja informacji – warto przeglądać tylko te strony, które są rzeczywiście interesujące i zawierają rzetelną wiedzę. Najlepiej unikać miejsc serwujących clickbaitowe artykuły i szerzące niepotwierdzone dane.
• Wyłączenie przynajmniej części powiadomień – bodźce rozpraszające nie pomagają w walce z informacyjnym szumem. Każde powiadomienie to nowa informacja docierająca do mózgu, niekoniecznie niezbędna do funkcjonowania.
• Przerwy w trybie offline – podczas przerw, zamiast przeglądania portali społecznościowych, lepiej skupić się na posiłku, posłuchać muzyki czy przeczytać fragment książki.
• Cyfrowy detoks – w czasie wolnym od pracy warto odciąć się od wszelkich urządzeń generujących szum informacyjny. Można wyjść na spacer, spędzić czas z przyjaciółmi, znaleźć sobie ciekawe hobby.

Złapanie dystansu możliwe jest przy zachowaniu równowagi pomiędzy funkcjonowaniem w sieci i w realnym życiu.