Synonimy i wyrazy bliskoznaczne – rodzaje i zastosowanie

Czy wyrazy bliskoznaczne to synonimy?

Synonimy i wyrazy bliskoznaczne nie są tym samym.

Różnice stają się jeszcze bardziej widoczne po sięgnięciu do genezy słowa synonim, które pochodzi od greckiego synonymos oznaczającego równoimienny. Zgodnie z tymi informacjami, synonimami wobec siebie są słowa o znaczeniu identycznym, a wyrazami bliskoznacznymi – o znaczeniu podobnym lub zbliżonym. Oczywiście i z jednych, i z drugich korzystamy, gdy nie chcemy się powtarzać, używając ciągle tych samych słów.

Synonimy – rodzaje i przykłady

Synonimy dzielimy przede wszystkim na równoznaczne i bliskoznaczne.

Pierwsze z nich to synonimy całkowite, czyli takie, które można stosować wymiennie dosłownie w każdym kontekście. Świetnymi przykładami takich par wyrazów są: samochód i auto lub metafora i przenośnia. Słowa te nie różnią się między sobą ani odcieniem znaczeniowym, ani barwą uczuciową. Inaczej sprawy się mają w przypadku synonimów bliskoznacznych, czyli takich, które można stosować wymiennie tylko w określonych kontekstach. Dla przykładu burza i zawierucha są wobec siebie synonimami, jednak nie można powiedzieć, że wyrazy te oznaczają dokładnie to samo.

Synonimy semantyczne i stylistyczne

Biorąc pod uwagę wartość znaczeniową i barwę uczuciową, synonimy można także podzielić na semantyczne i stylistyczne. Semantyczne pozwalają na odniesienie się do tego samego zjawiska, ale z różnych stron, z różnym zabarwieniem. Przykładem grupy synonimów semantycznych jest zestaw: ładny, piękny cudowny. Znacznie bardziej złożone jest zagadnienie synonimów stylistycznych, w których przypadku najistotniejsza okazuje się barwa uczuciowa. Dzielą się one na synonimy:

• stylowe – używamy ich głównie w celu nadania wypowiedzi specyficznego stylu, pewnej wzniosłości, np. wieść zamiast prowadzić czy małżonek zamiast mąż;
• chronologiczne – wyrazy o tym samym znaczeniu, jednak zróżnicowane pod względem czasu, w którym były używane, np. buchalter i księgowy;
• środowiskowe – wyrazy o podłożu środowiskowym, np. sprzedać i opylić, spalić i zjarać;
• emocjonalne – wyrazy o tym samym znaczeniu, ale zróżnicowane pod względem barwy uczuciowej, np. pies, piesek, kundel, psisko;
• regionalne – charakterystyczne dla danego regionu, np. pyra jako ziemniak lub ciapy jako kapcie.

Synonimy różnordzenne i wspólnordzenne

Różnica między synonimami wspólnordzennymi a różnordzennymi jest bardzo prosta. Pierwsze są podobne znaczeniowo i utworzone od tego samego wyrazu. Przykładem jest rodzina wyrazowa: osioł, osiołek, ośli, oślisko. Jeśli zaś chodzi o synonimy różnordzenne, to są to wyrazy o podobnym znaczeniu, które nie należą do jednej rodziny wyrazowej. Mowa tu na przykład o zestawie: chodzić, łazić, włóczyć się, spacerować.

Wyrazy bliskoznaczne – rodzaje i przykłady

Czasami powiązania między poszczególnymi wyrazami bliskoznacznymi są bardzo mało wyraziste. Przykładowo do wyrazów bliskoznacznych słowa wiersz należą: ballada, poemat, pieśń, sonet. Dla lepszego zrozumienia istoty wyrazów bliskoznacznych warto zajrzeć do Wielkiego słownika wyrazów bliskoznacznych PWN. Korzystając z niego, możemy z zaskoczeniem odkryć, że na przykład do wyrazów bliskoznacznych słowa osioł należą między innymi: oślisko, kopytne, oślątko, oślica. Wynika to z tego, że słownik zalicza do nich także hiperonimy, hiponimy, augmentatywy i deminutywy.

Skąd czerpać synonimy i wyrazy bliskoznaczne?

Wśród bazy synonimów i wyrazów bliskoznacznych na pierwszym miejscu jest Wielki słownik wyrazów bliskoznacznych PWN. Mimo że stale rośnie liczba rzetelnych źródeł internetowych, które pomagają copywriterom czy redaktorom w codziennej pracy z tekstem, wciąż wiele osób preferuje korzystanie z papierowych publikacji.

Jeśli jednak nie masz do niego dostępu, spokojnie możesz wybrać portale, takie jak Synonim.ORG, Synonimy.pl, Synonim.net. Korzystając z nich, zyskujesz dostęp do dużej liczby wymienionych wyrazów bliskoznacznych, z których można wybierać synonimy adekwatne do potrzeb i sytuacji. Wielki słownik języka polskiego PAN również dołącza do objaśnień haseł informacje o relacjach znaczeniowych.

Każdy z nas powinien się do czegoś przyznać – wszyscy się powtarzamy. Problem ten dotyczy zwłaszcza języka mówionego, jednak coraz częściej mamy problem z używaniem barwnego i różnorodnego języka pisanego. Dlatego zdarza się, że stosujemy te same wyrazy w kilku zdaniach następujących po sobie, a to nie wpływa dobrze na styl tekstu. Możemy sobie z tym radzić, korzystając z synonimów i zastępując nimi powtarzane wyrazy. Jednak trzeba robić to bardzo ostrożnie.

Powyżej wyjaśniliśmy już, że synonimy mogą mieć różne zabarwienie znaczeniowe i uczuciowe. Według portali internetowych bachor jest wyrazem bliskoznacznym dziecka, jednak jasne jest to, że nie używa się tych słów wymiennie. Czasami nadmierne stosowanie synonimów wygląda nienaturalnie, a wręcz pretensjonalnie. Podsumowując, synonimy i wyrazy bliskoznaczne są niezbędne, jednak trzeba korzystać z nich z umiarem.