Pleonazm i tautologia – czym się różnią?

Spis Treści:

Czym są pleonazm i tautologia? Choć te nazwy często niewiele mówią, to już określenie ich zbiorczo jako „masło maślane” wiele wyjaśnia. Poznaj przykłady i przekonaj się, czy słowa te są synonimami.

Czym są pleonazm i tautologia?

Pleonazm i tautologia to błędne związki wyrazowe, w których powtarza się znaczenie słów.

Wiele osób używa tych pojęć zamiennie, językoznawcy również, jednak błędy te różnią się od siebie. Tym samym pleonazm to takie połączenie, w którym elementy są w stosunku do siebie podrzędne i nadrzędne (np. cofać się (dokąd?) do tyłu). Z kolei w tautologiach są one współrzędne (np. siła i moc).

Definicje mogą wydawać się nieco skomplikowane, jednak wszystko wyjaśnią przykłady.

Pleonazm – przykłady

Tak, jak zaznaczyliśmy, pleonazm jest błędem, w którym jedna część wyrażenia jest podrzędna względem kolejnej.

Aby więc go uniknąć, należy usunąć część podrzędną. Jak wygląda to w praktyce? Za pomocą przekreślenia oznaczyliśmy wyrazy, które nie powinny znaleźć się w takich związkach.

Przykład:

  • unosić się w górę
  • fakt autentyczny
  • kontynuował dalej
  • potencjalnie możliwy
  • spadać w dół
  • dnia 11 listopada
  • akwen wodny
  • wielki olbrzym
  • sędziwy starzec
  • dwie równe połowy
  • dobra renoma
  • bardziej wytrwalszy
  • masło maślane

Warto podkreślić, że w utworach literackich pleonazmy mogą być używane celowo, aby podkreślić wydźwięk wypowiedzi. Nie zawsze należy więc z nimi walczyć.

Pleonazmami są także takie połączenia jak: artykuły AGD, numer NIP czy podatek VAT. Jednak w tym przypadku językoznawcy rozumieją, że odmiana skrótowców nie zawsze jest łatwa, a słowo je poprzedzające może ją uprościć. Dlatego też, choć warto mieć świadomość, że wyraz poprzedzający powtarza to, co znajdziemy w skrótowcu, nie ma konieczności ich poprawy.

Tautologia – przykłady

W przypadku tautologii słowa są w stosunku do siebie współrzędne. To połączenia wyrazów, które oznaczają to samo.

Warto więc wybrać tylko jeden z nich.

Co ciekawe, tautologie występują również w logice i wówczas rozumiane są inaczej.

Przykład:

  • geneza i pochodzenie
  • ładna i piękna
  • tylko i wyłącznie
  • ciekawy i interesujący
  • tylko same
  • poprawność i prawidłowość
  • jeszcze w dodatku
  • efektywny i skuteczny
  • krótko i węzłowato
  • poprawa i polepszenie

Czy wyrażenia te można stosować zamiennie?

Jak już wiesz, wyrażenia te nie są synonimami, a różnice między nimi są niewielkie. Warto je znać, jednak nie jest to konieczne. Nazywanie tautologii pleonazmem nie będzie więc błędem. Najważniejsza w tym przypadku jest umiejętność dostrzeżenia nieprawidłowych konstrukcji.

Podsumowanie

  • Pleonazm i tautologia to związki wyrazowe, których elementy mają takie samo znaczenie.
  • Pojęcia te różnią się od siebie nieznacznie i mogą być stosowane zamiennie, choć nie są synonimami.
  • Pleonazm to błędne połączenie wyrazów, w którym jeden z nich jest podrzędny w stosunku do innych.
  • Tautologia to związek wyrazowy, w którym słowa są współrzędne względem siebie.

Oceń artykuł:

Średnia ocena: 4.5

Justyna Szymczyk-Mielniczyn

Korektorka, redaktorka i copywriterka. Z radością pomaga ludziom, którzy nie mogą znaleźć słów. Sama najchętniej pisze między innymi o poprawności językowej, organizacji pracy i polskiej kulturze. Zawsze ma pod ręką dobry słownik i bullet journal. Fanka prof. Jana Miodka. Prywatnie bardzo dużo czyta, słucha Michała Bajora i zachwyca się drobiazgami.

Komentarze

Zofia22.11.2023 23:09

Brawo. Precyzyjnie i zrozumiale . Bardzo cenne . W czasach kulejącej kultury słowa i niechlujstwa językowego , oby jak najwięcej fanów prof. Miodka.

Odpowiedz
Jan Z10.01.2024 21:25

Są tu błędy: siła i moc to zupełnie inne miary; efektywny i skuteczny to nie to samo!

Odpowiedz
Beata21.05.2024 08:28

Zdecydowanie! Ma Pan rację. Tylko w spisie przykładów zestawienia siła i moc nie widzę. David R. Hawkins napisał książkę, która tłumaczy tę różnicę: Siła czy moc. W potocznym rozumieniu stawia się je na równi, choć są to zupełnie inne jakości.

Odpowiedz
    Henk15.08.2024 17:06

    W fizyce tak, w języku polskim już niekoniecznie.

    Odpowiedz
Marek25.09.2024 16:33

Warto wspomnieć o tautologi w nazewnictwie miejsc, wynikającej z powtarzania nazwy w różnych językach: „pustynia Sahara”, „rzeka Avon”. czy najsłynniejsze 4-krotne „wzgórze” czyli Torpenhow Hill (każda sylaba to wzgórze w innym języku).

Odpowiedz

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Ostatnio na blogu

08.11.2024 Porady & Ciekawostki
07.11.2024 Marketing
06.11.2024 E-commerce
05.11.2024 Content Marketing
04.11.2024 Copywriting
01.11.2024 Korekta & Redakcja
31.10.2024 Pozycjonowanie
30.10.2024 Content Marketing
29.10.2024 Pozycjonowanie

Profesjonalne teksty biznesowe

Darmowa wycena

Zbuduj karierę z Content Writer

Sprawdź oferty pracy

Praktyczny
kurs
copywritingu