Związki składniowe – co warto o nich wiedzieć?
Słowa występujące w zdaniach mogą być ze sobą połączone w różny sposób. Takie zestawienia wyrazów noszą miano związków składniowych. Chcesz poznać klasyfikację tych związków oraz zaznajomić się z zasadami ich poprawnego formułowania? Koniecznie sprawdź więcej informacji na ten temat.
Związki składniowe – najważniejsze informacje
Związkami składniowymi bądź wyrazowymi nazywamy zespoły wyrazów, z których jeden pozostaje w podrzędnym stosunku do drugiego.
W tym przypadku słowo nadrzędne stanowi wyraz określany. Podrzędnik natomiast pełni funkcję określającą, przyczyniając się tym samym do ujednoznacznienia sensu zdania.
W obrębie związków składniowych wyróżnia się związek główny oraz związki poboczne. Ten pierwszy występuje wyłącznie między podmiotem a orzeczeniem (np. Mała Ania poszła z psem na spacer). Pozostałe natomiast wskazują na połączenia zachodzące między podstawowymi częściami zdania a ich określeniami, np.:
- Ania (jaka?) mała – związek podmiotu z przydawką;
- poszła (z czym?) z psem – związek orzeczenia z dopełnieniem;
- poszła (gdzie?) na spacer – związek orzeczenia z okolicznikiem.
Wymienione związki poboczne konstruuje się w taki sposób, aby w odpowiedni sposób dookreślały podmiot lub orzeczenie.
Rodzaje związków składniowych
Związki wyrazowe dzieli się na:
- związki zgody;
- związki rządu;
- związki przynależności.
Warto przyjrzeć się bliżej poszczególnym rodzajom związków składniowych.
Związek zgody
W związkach zgody jeden i drugi wyraz przybierają identyczną formę gramatyczną – występują w tym samym przypadku, rodzaju oraz liczbie. Wyraz określający dopasowuje się więc do formy wyrazu określanego. Można zatem stwierdzić, że oba słowa pozostają ze sobą w relacji „partnerskiej”.
Związki zgody tworzą zazwyczaj:
- rzeczownik z czasownikiem (podmiot z orzeczeniem), np. Psy szczekają, Adrian zobaczył – w praktyce oznacza to, że związek główny zawsze jest związkiem zgody;
- podmiot oraz przydawka (np. duży samochód, moja książka, piąte miejsce);
- dopełnienie i przydawka (np. w butach sportowych).
Przy związkach zgody zmiana formy gramatycznej wyrazu określanego wpływa na zmianę formy wyrazu określającego (np. duży samochód – dużego samochodu, butach sportowych – butami sportowymi).
Związek rządu
W związkach rządu wyraz nadrzędny „rządzi” podrzędnikiem, czyli narzuca mu określoną formę gramatyczną. Relacja między tymi słowami przypomina stosunki panujące między przełożonym a podwładnym. O występowaniu związku rządu możemy mówić w przypadku następujących połączeń:
- orzeczenie i dopełnienie (np. zrobiła zadanie, myśli o mamie, zachwyci się widokiem);
- podmiot i przydawka wyrażona rzeczownikiem (np. tata Basi, kot Łukasza, kwiat paproci);
- rzeczownik i wyrażenie przyimkowe (np. koszula w kratę).
Przy odmianie wspomnianych par wyrazów przez przypadki wyraz podrzędny nie zmienia swojej formy przypadka (np. tata Basi – taty Basi, koszula w kratę – koszuli w kratę).
Związek przynależności
W związkach przynależności wyraz podrzędny określa nadrzędnik i doprecyzowuje jego znaczenie, ale nie jest od niego zależny pod względem gramatycznym.
Relację między tymi słowami można porównać do stosunków łączących rodziców z dziećmi.
Zwykle o związku przynależności mówi się w przypadku par wyrazowych składających się z orzeczenia i podrzędnego wobec niego okolicznika (np. biegłem szybko, wróciłem do domu, zasnąłem wieczorem). W takich połączeniach podrzędnik jest nieodmienny.
Wtórne związki składniowe
W przypadku niektórych zdań można spotkać się ze zjawiskiem określanym jako wtórne związki składniowe. Pojęcie to odnosi się do takich sformułowań, które pod względem gramatycznym można powiązać zarówno z wyrazem poprzedzającym, jak i następującym.
Wtórne związki składniowe pojawiają się np. w takich wypowiedzeniach:
- Eleganckie kurtki dla pań ze skóry.
- Moja babcia trafiła do szpitala z zawałem serca.
- Pobity cudem doszedł do domu.
W wyszczególnionych wyrażeniach występują błędy językowe. Taka ich konstrukcja sprawia bowiem, że są one trudne do zrozumienia. W celu ich ujednoznacznienia należy przestawić szyk zdania lub sformułować je nieco inaczej, np.:
- Eleganckie kurtki ze skóry dla pań.
- Moja babcia miała zawał serca i trafiła do szpitala.
- Pobity doszedł do domu cudem.
Podsumowanie
- Związki składniowe to połączenia międzywyrazowe, w których jeden wyraz pozostaje podrzędny względem drugiego.
- Wśród związków składniowych wyodrębnia się związki zgody, rządu oraz przynależności. Wyróżnia się także związek główny oraz poboczne.
- Wtórne związki składniowe traktowane są jako błąd językowy i wymagają poprawy.
Oceń artykuł:
Dodaj komentarz