Półtora czy półtorej – którą formę wybrać?
W języku polskim występują wyrazy, które na co dzień przysparzają wiele problemów, a jednym z nich jest liczebnik ułamkowy półtora. W tym artykule wyjaśnimy, dlaczego (zdaniem specjalistów poprawnej polszczyzny) półtorej tabliczki czekolady jest lepszym wyborem niż półtorej jabłka.
Półtora nierówne półtorej
Półtora to liczebnik ułamkowy, który oznacza, że czegoś jest jeden i pół. Może przyjmować dwie formy gramatyczne: półtora oraz półtorej.
Oprócz półtora do liczebników ułamkowych należą również m.in. pół, dwie trzecie, jedna czwarta.
Wybór poprawnej formy – półtora czy półtorej – to jedna z wielu trudności, na które natrafiają użytkownicy języka polskiego.
Półtora i półtorej – jak ich używać?
Liczebnik przyjmuje formę „półtora”, poprzedzając rzeczowniki rodzaju męskiego oraz nijakiego, natomiast w połączeniu z wyrazami rodzaju żeńskiego poprawnie występuje w postaci „półtorej”.
Zatem pod względem poprawności językowej właściwym wyborem będzie zarówno półtorej tabliczki czekolady (ta czekolada), jak i półtora jabłka (to jabłko), nigdy zaś półtorej banana (ten banan)!
Półtora i półtorej a przyimki
Należy także zapamiętać, że przyimki (od, za, przed, po) występujące przed „półtora” i „półtorej” nie wpływają na formę rzeczownikową.
Dlatego też piszemy i mówimy – po półtora miesiąca (a nie po półtora miesiącu) czy analogicznie – za półtora miesiąca (nie za półtora miesiąc).
Kiedy więc ktoś zada Ci pytanie, od jak dawna jesteś na diecie, wtedy wymijająco możesz oznajmić, że: „efekty diety widoczne będę dopiero po półtora miesiąca jej stosowania”.
✓ Po półtora miesiąca
☒ Po półtora miesiącu
✓ Za półtora miesiąca
☒ Za półtora miesiąc
Wyjątek potwierdza regułę
Od powyższej reguły odstaje jednak pewien wyjątek. Otóż wyrażenie „przed półtora rokiem”, które wedle wcześniej opisanej zasady wygląda na błędne, w rzeczywistości jest poprawne. W tym przypadku forma rzeczownika dostosowuje się do przyimka „przed”, a nie liczebnika ułamkowego „półtora”.
Dlatego zdanie: „Ostatni raz uprawiałam sport przed półtora rokiem” zdecydowanie uznamy za poprawne! Oczywiście o ile w ocenie poprawności wypowiedzi weźmiemy pod uwagę wyłącznie aspekt językowy…
Półtora raza, razu czy razy?
W dopełniaczu właściwe jest używanie formy „razu”, np.: pewnego razu, od razu, ani razu, jednak w połączeniu słowa „raz” z liczebnikiem „półtora” poprawną formą jest „półtora raza” (np. półtora raza większy, półtora raza dłużej).
Z kolei konstrukcje z formą „razy” są typowe dla połączeń z liczebnikami większymi od półtora, czyli: dwa razy, pięć razy, osiem razy.
Półtora raza jest więc poprawną formą, którą należy użyć w przykładowym zdaniu: „Mój ostatni trening był półtora raza dłuższy od poprzedniego”.
Podsumowanie
- Półtora to liczebnik ułamkowy, który występuje w dwóch formach gramatycznych: półtora oraz półtorej.
- Liczebnik przyjmuje odpowiednią formę w zależności od rodzaju rzeczowników, które następują po nim w zdaniu.
- Przyimki występujące przed omawianym liczebnikiem nie wpływają na formę rzeczownikową.
- Przed półtora rokiem to poprawne wyrażenie, które należy zapamiętać, gdyż stanowi wyjątek od reguły.
Oceń artykuł:
Dodaj komentarz