Jak napisać opowiadanie? Poznaj zasady!

Czym jest opowiadanie?

Posłużmy się wyjaśnieniem ze „Słownika terminów literackich” pod redakcją Janusza Sławińskiego.

Opowiadanie nigdy nie było gatunkiem sprecyzowanym. Rozwijało się na marginesie ściślejszych form, takich jak powieść, reportaż. Pojawiło się na dobre w literaturze w XIX wieku, kiedy to stawiano je w opozycji do noweli, a wkrótce ją całkowicie wyparło.

Zasady pisania opowiadań w praktyce

Poznaj praktyczne zasady, z którymi warto się zapoznać przed przystąpieniem do pracy:

Struktura opowiadania

Już w starożytności Arystoteles pisał w „Poetyce” (czyli świętej księdze pisarstwa), że każdy utwór powinien składać się z trzech części – wstępu, rozwinięcia i zakończenia. Brzmi banalnie, ale faktycznie budowanie fabuły zgodnie z tą zasadą pozwoli uniknąć niepotrzebnego chaosu.

Opowiadanie rozpocznij najlepiej od krótkiego wprowadzenia w świat przedstawiony i życie bohaterów. Potem fabuła może się rozwijać dynamicznie aż do punktu kulminacyjnego, czyli momentu rozwiązania akcji (np. złapania mordercy, odnalezienia ukochanego itp.). W zakończeniu zazwyczaj pokazuje się dalsze losy bohaterów.

Rzecz jasna ta zasada nie musi być ściśle przestrzegana – niektórzy pisarze wrzucają czytelnika „na głęboką wodę” i od razu rozpoczynają opowiadanie od akcji. Wbrew pozorom trzymają się jednak zasady Arystotelesa, ponieważ zaraz po dynamicznej scenie mamy przedstawienie bohatera lub opis świata.

Fabuła

Z racji krótkiej formy fabuła musi być prosta i klarowna. Najlepiej oprzeć bieg akcji na jednym, nadrzędnym wydarzeniu, wokół którego będą skupieni bohaterowie.

Bohaterowie

Rozpisz bohaterów w taki sposób, aby każdy z nich posiadał dwie, trzy charakterystyczne cechy, dzięki którym zapadną w pamięć czytelnikowi. W powieści masz więcej miejsca na opisanie psychiki postaci, w opowiadaniu musisz wyraźnie zaakcentować ich charakter.

Świat przedstawiony

W opowiadaniu świat przedstawiony musi być tak wyrazisty, jak sami bohaterowie, ale nie może wysuwać się na pierwszy plan – nie ma na to czasu! Musisz tak poprowadzić fabułę, aby wszystkie elementy „tła” były głównie wzmocnieniem sceny i budowały klimat.

Pamiętaj, że nie masz obowiązku opisywać każdego najdrobniejszego szczegółu świata przedstawionego – wystarczy w zupełności, jeśli nakreślisz, gdzie znajdują się bohaterowie, i zbudujesz scenę na podstawie wybranego fragmentu literackiej rzeczywistości.

Narracja

W opowiadaniu warto posługiwać się klarownym językiem i dynamicznie prowadzić narrację (co można uzyskać np. poprzez nagromadzenie czasowników). Nie masz zbyt wiele czasu, aby przyciągnąć uwagę czytelnika, więc musisz jak najszybciej zainteresować go swoim tekstem.

Jak zaplanować pisanie opowiadania?

Dzięki temu unikniesz chaosu narracyjnego, dziur fabularnych i logicznych, a przy tym proces pisania będzie dużo sprawniejszy. Przed przystąpieniem do tworzenia warto więc przemyśleć kilka kwestii:

1. Spróbuj opisać fabułę swojego opowiadania w jednym zdaniu. Z początku może to się wydać trudne, ale przyniesie wiele korzyści. Pozwoli dostrzec strukturę tekstu i zauważyć, dokąd zmierza akcja.
2. Ustal ścisły plan fabuły. Opowiadanie musi zamknąć się w krótkiej formie, więc tok wydarzeń powinien prowadzić od punktu A do punktu B. Unikaj rozbudowanych scen oraz dodatkowych rozważań, które nie są związane z fabułą utworu (chyba że piszesz opowiadanie filozoficzne, ale wtedy przemyślenia bohatera są niejako wydarzeniem samym w sobie). Najlepiej rozpisz wszystkie sceny opowiadania na osi czasu – pozwoli to na trzymanie się ustalonego planu i uniknięcie dziur logicznych.
3. Zawsze miej pod ręką plan. Zapisz wszystkie informacje o swoim utworze w jednym miejscu – wygląd i dane bohaterów, szczegóły świata przedstawionego, oś wydarzeń itp. Dzięki temu Twoja postać nie zmieni w połowie tekstu koloru oczu albo wieku.

Zacznij pisanie od opowiadań?

Niektórzy nauczyciele kreatywnego pisania sugerują młodym twórcom, aby rozpoczęli swoją przygodę literacką od pisania opowiadań. Uzasadniają to potrzebą „wprawienia się” w krótkich formach przed rozpoczęciem projektu powieści. Czy jest to słuszna zasada? Absolutnie nie!

Każdy pisarz ma również pewne naturalne predyspozycje do wybranego gatunku – niektórzy lepiej czują się w krótszych formach, inni nie potrafią ograniczyć swojej opowieści do kilkudziesięciu stron.

Wbrew pozorom stworzenie opowiadania również wymaga od pisarza wiele wysiłku – musi on bowiem tak skonstruować utwór, aby zawrzeć w nim wszystkie najważniejsze wydarzenia i jednocześnie nie odbiec od głównego toku fabuły.

Dlatego najlepszą radą dla pisarzy nie jest zaczynanie od pisania opowiadań, ale zaczynanie od odnalezienia swojego twórczego „ja”. Tylko poprzez próbowanie różnych gatunków możemy stwierdzić, co do nas najbardziej przemawia i w czym najlepiej rozwiniemy się literacko.