Jak napisać bibliografię? Najważniejsze zasady

Co to jest bibliografia?

Jest to zatem wykaz wszystkich źródeł, po które sięgasz w czasie tworzenia swojego tekstu. Napisanie bibliografii wymaga znajomości kilku istotnych zasad, ponieważ uchybienia mogą zepsuć efekt i obniżyć ogólną ocenę.

Jak napisać bibliografię? Podstawowe wytyczne

Prawidłowo napisana bibliografia zawiera informacje o nazwisku autora, tytule, wydawnictwie, miejscu i roku wydania książki (publikacji), dokładnej lokalizacji konkretnych informacji (tom, strony) oraz numerze ISBN lub ISSN.

Ogólny schemat bibliografii wygląda następująco:

Przy pisaniu bibliografii należy pamiętać o tym, że:

• umieszcza się ją na końcu pracy;
• opis bibliograficzny powinien być zakończony kropką;
• numerowanie pozycji zależy od preferencji autora, wykorzystuje się cyfry arabskie z kropką;
• obowiązuje kolejność alfabetyczna według nazwisk autorów;
• przy typowych wyrazach stosuje się skróty: tłum. (tłumacz), nr (numer), red. (redaktor), t. (tom);
• ważna jest konsekwencja w interpunkcji i formatowaniu;
• w pozycjach obcojęzycznych używa się oryginalnej pisowni, skrótów i interpunkcji;
• dodatkowe informacje (np. tytuł oryginalny) umieszcza się w kwadratowym nawiasie.

Jak napisać bibliografię? Szczegółowe zasady

Powyżej omówiliśmy ogólne zasady dotyczące tego, jak napisać bibliografię, teraz pora na detale, czyli konkretne informacje wchodzące w skład poszczególnych opisów z różnorodnych źródeł.

Książki

W pracach dyplomowych i artykułach naukowych książki stanowią zwykle najliczniejszą grupę pozycji bibliograficznych, dlatego warto dokładnie zapoznać się z regułami dotyczącymi sporządzania ich opisów.

1. Autor

Zazwyczaj po nazwisku umieszcza się pierwszą literę imienia. Napisanie jej przed nazwiskiem nie jest błędem, ale ważna jest konsekwencja w obrębie bibliografii. W opisie nie podaje się informacji o stopniach naukowych.

W przypadku gdy nie da się ustalić nazwiska autora, należy pominąć się ten element i zacząć opis od tytułu.

2. Inni autorzy i tłumacz

Jeśli autorów jest więcej, można użyć pierwszego nazwiska z karty tytułowej i dopisku „i in.” (i inni) lub „et al.” (et allii). Dopuszczalne jest użycie wszystkich nazwisk tylko wtedy, gdy autorów jest nie więcej niż 3.

W dziełach zbiorowych w bibliografii najpierw podaje się tytuł, a następnie np. red. nauk. nazwisko i pierwsza litera imienia, miejsce i rok wydania.

Czasami w bibliografii trudno pominąć rolę osoby przekładającej tekst obcojęzyczny na język polski (dotyczy to przede wszystkim bajek, baśni i wierszy). Należy wówczas napisać „przeł.” (przełożył) lub „w tłum.” (w tłumaczeniu) i podać nazwisko tłumacza. Można również zaznaczyć informację, z jakiego języka dokonano przekładu, np. przeł. z ang., …

3. Tytuł

Przy pisaniu bibliografii tytuł zapisuje się kursywą. Jeśli w pozycji występuje podtytuł, zawsze rozpoczyna się go od wielkiej litery. Niezależnie od tego, czy jest po kropce, czy dwukropku. Przy sporządzaniu opisu przekładu, w nawiasie kwadratowym można również podać tytuł oryginału [tyt. oryg. XY].

4. Wydawca

Informację o wydawnictwie umieszcza się pomiędzy tytułem a miejscem wydania.

W bibliografii nazwa wydawcy powinna być zgodna z tą znajdującą się na karcie tytułowej. Dopuszczalne jest używanie charakterystycznych skrótów np. PWN (Polskie Wydawnictwo Naukowe), PIW (Państwowy Instytut Wydawniczy) lub Wyd. Znak (Wydawnictwo Znak).

W bibliografii nie uwzględnia się określeń typu „sp. z. o. o.” (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością), czy „Ltd.” (angielski odpowiednik sp. z. o. o.). Brak informacji o wydawcy opisuje się skrótem [b.w.] (bez wydawcy).

5. Miejsce

W bibliografii miejsce wydania zawsze zapisuje się w mianowniku. Informacje umieszcza się zazwyczaj po nazwie wydawnictwa, a jeśli się jej nie podaje, nazwę miejscowości umieszcza się od razu po tytule.

Zdarza się, że jest kilka miejsc wydania, wtedy wystarczy podać pierwsze z nich. Chcąc podać wszystkie, należy połączyć je półpauzą bez stosowania spacji np. (…), Gdańsk-Kraków-Warszawa, 2022. W przypadku braku informacji stosuje się skrót [b.m.] (brak miejsca).

6. Rok

W bibliografii rok zapisuje się cyframi arabskimi. Nie stosuje się skrótu „r.”.

Korzystając z publikacji wydawanej w określonych latach, zaznacza się rok tej wydanej najwcześniej i najpóźniej np. [Kraków 1983-1989].

Posiłkując się określonymi tomami, należy podać po przecinku lata, w jakich były wydane np. Kraków 1983, 1985, 1987. Brak informacji o dacie wydania sygnalizuje się skrótem [b.r.] (bez roku).

7. Tomy, strony i numer wydania

Numer wydania oznacza się cyframi arabskimi. Umieszcza się go po tytule i nie stosuje się kropek, np. (…) Tytuł, wyd. 5 zm., Wydawnictwo, (…).

Informacje o numerze tomu lub części podaje się zaraz po numerze wydania. W przypadku korzystania z pozycji wielotomowej podaje się pierwszy i ostatni numer np. t. 1-5. Wybrane tomy, podobnie jak lata, opisuje się w szeregu i oddziela przecinkami np. t. 1, 3, 5.

Oznaczając dokładną lokalizację, tzn. strony, podaje się zakres od numerów początkowych do końcowych, np. s. 121-178. Informacje te zapisuje się przy użyciu półpauzy lub dywizu, zaraz po numerze wydania.

8. ISBN/ISSN

ISBN (ang. International Standard Book Number) to międzynarodowy znormalizowany numer książki. Zawiera 13 cyfr (do 2006 roku było ich 10) umożliwiających dokładną identyfikację wydawcy, edycji i tytułu.

ISSN (ang. International Standard Serial Number) to międzynarodowy znormalizowany numer wydawnictwa ciągłego. Nadawany jest gazetom, czasopismom i innym pozycjom, które ukazują się stale. W Polsce stosowany jest od 1997 roku. Zawiera 8 cyfr i w przeciwieństwie do ISBN nie koduje żadnych informacji.

Aktualne normy nakazują podawanie w bibliografii numerów ISBN lub ISSN. Stosuje się je na końcu określonej pozycji, zgodnie z informacją z karty tytułowej.

Prasa

Zasady dotyczące umieszczania pozycji prasowej w bibliografii z wiadomych względów różnią się od tych książkowych. W tym przypadku nie ma konkretnego autora, więc pomija się ten element, a tytuł zapisuje się w cudzysłowie i bez kursywy, np. „Newsweek”. Podaje się rocznik, zeszyt lub numer.

Jeśli z kolei chodzi o konkretny artykuł, wytyczne przypominają nieco te książkowe, ponieważ podaje się nazwisko autora, tytuł artykułu, nazwę gazety (lub czasopisma), rok, nr, strony.

Internet i nośniki elektroniczne

Z wiedzy i informacji zdobywanych z wykorzystaniem internetu czy nośników również należy „rozliczyć się” przy pisaniu bibliografii. Elektroniczne wersje książek, słowników czy publikacji opisuje się w ten sam sposób, co książki papierowe, dodając jednak po tytule informacje o ich pochodzeniu, np. [CD-ROM], [online] i dokładną datę dostępu podaną po roku wydania ([dostęp: 29.07.2022]). Można również napisać „Dostępny w internecie: link”.

Literatura przedmiotu a literatura podmiotu

Czasami w odniesieniu do bibliografii można spotkać się z określeniami, takimi jak literatura przedmiotu i literatura podmiotu. Wyjaśniamy, czego dotyczą oba pojęcia.

Literatura przedmiotu to wszystkie pozycje, z których korzystasz w czasie pisania swojej pracy czy tworzenia artykułu. Znajdują się tu książki i publikacje służące Ci do zapoznania się z tematem i jego zgłębiania. Natomiast literatura podmiotu to tylko te, które opisujesz, np. podajesz przykłady z książek, teksty źródłowe, obrazy itd.

W bibliografii należy zaznaczyć zarówno pierwsze, jak i drugie i wyraźnie oddzielić je od siebie. Wytyczne dotyczące formy są jednakowe dla obu.

Literaturze podmiotu często nadaje się nagłówek: literatura źródłowa lub źródła.