Jak napisać scenariusz?

Czym jest scenariusz?

Zawiera informacje o bohaterach, kwestie wypowiadane przez aktorów oraz wskazówki dotyczące miejsc, scenografii i szczegółowe elementy umożliwiające realizację pomysłu autora.

Scenarzysta musi znać określone zasady dotyczące pisania i właściwego formatowania tekstu, ale przede wszystkim musi mieć pomysł na dobrą historię.

Przygotowaliśmy dla Ciebie kompendium wiedzy o tym, jak napisać scenariusz.

Budowa scenariusza — podstawa

Każdy scenariusz opiera się na przemyślanej strukturze narracyjnej, jak i elementach technicznych, które umożliwiają jego realizację w praktyce.

Struktura opowieści

Każda kompozycja musi mieć początek, rozwinięcie i zakończenie. Reguła ustanowiona przez Arystotelesa ponad 25 wieków temu obowiązuje do dziś i pozostaje niemal niezmienna. Zasada dotyczy również pisania scenariusza:

• początek (akt pierwszy), nazywany najczęściej ekspozycją — wprowadzenie czytelnika (lub widza) w historię, nastrój, przedstawienie bohatera. Ważne, żeby widz ustosunkował się do niego emocjonalnie, np. poczuł sympatię, współczucie itd.;
• rozwinięcie:
  ✓ pierwszy punkt zwrotny — rozpoczęcie akcji, bohater musi mieć cel, zadanie do wykonania;
  ✓ akt drugi (tzw. konfrontacja) — dążenia głównego bohatera, zmagania z rzeczywistością i innymi postaciami;
  ✓ drugi punkt zwrotny — przewartościowanie, wyjaśnienie zagadki, zakończenie zmagań;
• zakończenie (akt trzeci), nazywany również finałem — podsumowanie losów występujących postaci, bohater poznaje jakąś prawdę o sobie i/lub świecie.

Elementy techniczne

Podczas tworzenia scenariusza musisz pamiętać także o dwóch istotnych elementach w budowie, które będą stanowić dokładne wskazówki dla osób pracujących przy realizacji Twojego pomysłu:

• didaskalia — wskazówki i objaśnienia służące stworzeniu odpowiedniej scenografii i nastroju (opisy dotyczące sposobu mówienia, wyglądu bohaterów i otoczenia, rekwizytów);
• dialogi — kwestie wypowiadane przez osoby pojawiające się w Twoim tekście.

Jak napisać scenariusz? 3 kluczowe etapy

Pisanie scenariusza to proces, który warto podzielić na etapy – od pomysłu, przez streszczenie, aż po finalną wersję.

Pomysł na opowieść

Podstawą każdego scenariusza jest pomysł. Jeśli masz już w głowie ciekawą historię — świetnie. Jeśli nie, a chcesz wejść w świat scenopisarstwa, poniżej znajdziesz kilka sprawdzonych sposobów na znalezienie inspiracji.

1. Przeanalizuj historie rodziny i przyjaciół – często skrywają one silne emocje i dramatyzm, które mogą stać się fundamentem angażującego scenariusza. W takim przypadku warto zadbać o anonimowość postaci i zaznaczyć, że wszelkie podobieństwa do prawdziwych zdarzeń i osób są przypadkowe.
2. Zainspiruj się prawdziwymi wydarzeniami ze świata – zarówno bieżących, jak i historycznych. Lokalne media, archiwa czy internetowe bazy informacji to świetne źródła inspiracji. Pamiętaj, że nie musisz ograniczać się do współczesności — przykładem jest „Titanic”, którego scenariusz oparto na wydarzeniach sprzed ponad wieku.
3. Sięgnij po literaturę – powieści, reportaże czy biografie często zawierają gotowe motywy, które można twórczo przepracować. Jeśli chcesz wykorzystać konkretną historię, pamiętaj o kwestiach prawnych — adaptacja wymaga zgody właściciela praw autorskich.

Streszczenie

Przed rozpoczęciem pisania pełnej wersji scenariusza uporządkuj historię w trzech krótkich formach: logline, synopsis i treatment.

Po logline stwórz synopsis – krótkie streszczenie historii z podziałem na akty i dwoma kluczowymi punktami zwrotnymi w każdym z nich.

Następnie opracuj treatment, a więc szczegółowy opis fabuły. Uwzględnij zwroty akcji, kolejność zdarzeń, relacje między bohaterami, ich motywacje i konflikty. Pomiń dialogi — mogą pojawić się jedynie kluczowe cytaty.

Właściwe pisanie scenariusza

Masz już pomysł i wstępny plan — czas przejść do właściwego pisania scenariusza, czyli rozwinięcia gotowego szkieletu w pełną strukturę scen i dialogów.

Pamiętaj o kilku zasadach:

• wymień wszystkich bohaterów;
• didaskalia pisz zwięźle i konkretnie (nie pisz, że „słońce już zniknęło za horyzontem, a kolor nieba staje się coraz bardziej granatowy”, tylko napisz, że się ściemnia);
• pisz w czasie teraźniejszym;
• dziel wydarzenia na sceny (każda zmiana miejsca to nowa scena);
• opisuj tylko to, co widać i słychać (nie pisz, o czym myśli bohater).

Nie musisz zaczynać od wielkiego wejścia – jeśli najważniejsze jest dla Ciebie zakończenie i to, co spotka bohatera, napisz ostatnią scenę, a później stwórz obrazy, które do niej doprowadzą.

Scenariusz — przykład

Przedstawiamy wybrane fragmenty scenariusza do filmu „Stacja” (2001), autorstwa Piotra Wereśniaka.

Jak wygląda scenariusz filmowy — forma

Musisz pamiętać o kilku zasadach formatowania.

1. Używaj czcionki Courier lub Courier New, rozmiar 12.
2. Wielkość czcionki musi być jednakowa w całym scenariuszu.
3. Zastosuj interlinię 1,5.
4. Strona tytułowa musi zawierać wyśrodkowany tytuł, a informacje o autorze (nazwisko i dane kontaktowe) powinny się znaleźć na dole.
5. Numerowanie stron powinno się znaleźć u góry, po prawej stronie. Zacznij od drugiej.
6. Każdą scenę wyróżnij nagłówkiem pisanym od lewej strony przy użyciu wyłącznie dużych liter (powinny się tu znaleźć informacje o dokładnym miejscu i czasie).
7. Didaskalia (opisy) umieść poniżej nagłówka, pisz ciągiem od lewej.
8. Imiona bohaterów zapisz dużymi literami (zwłaszcza kiedy bohater pojawia się po raz pierwszy) na środku linijki. W nawiasie możesz podać przybliżony wiek. Dialog znajduje się w środkowej kolumnie (4 cm z prawej i lewej).
9. Jeśli masz jakieś wskazówki dotyczące dialogu, wpisz je w nawiasie pod imieniem (na środku).

W scenariuszu formatowanie tekstu ma istotne znaczenie. Przede wszystkim pokazuje czytającemu, czy ma do czynienia z profesjonalistą, czy amatorem. Może się zdarzyć, że brak przestrzegania zasad sprawi, że Twój scenariusz zostanie odrzucony już po przeczytaniu pierwszej strony.

Nawet jeśli przedstawiona przez Ciebie historia jest materiałem na interesujący film, nikt nie będzie miał okazji jej poznać. W środowisku filmowym to właśnie forma decyduje, czy historia zostanie w ogóle przeczytana.