Jak stosować wyliczenia w tekstach?

Wyliczenia – czym są?

Dzięki zastosowaniu ich w tekście staje się on bardziej czytelny. Przedstawione w taki sposób informacje łatwiej przyswoić.

Wyliczenia można oznaczyć za pomocą wypunktowań (stosując punktory, np. ●, ■, ◊), cyfr arabskich i rzymskich lub małych liter.

Rodzaje wypunktowań

Wypunktowania dzielą się na jedno- i wielozdaniowe. Pierwsze z wymienionych dzielą jedno zdanie na kilka poziomów, które rozjaśniają ich budowę.

Zwyczajowo nie praktykuje się więcej niż 3 stopni w takim wyliczeniu, aby jego zrozumienie nie było utrudnione. Każdy z nich powinien znajdować się w tekście nieco bardziej po prawej stronie niż poziom wyżej. Zazwyczaj jest to odległość jednego tabulatora.

Wypunktowania wielozdaniowe składają się natomiast z kilku osobnych zdań, na przykład:

Jak formatować tekst, by stał się czytelny?

• Stosuj wypunktowania i wyliczenia.
• Pogrubiaj najważniejsze informacje.
• Dodaj infografiki.

Jak zapisywać wyliczenia w tekście?

Wyliczenia w teście można zapisywać na kilka sposobów. Istotne jest jednak to, by wybraną możliwość stosować konsekwentnie w całym tekście.

W ciągu

Jeżeli wyliczenie jest jednostopniowe, można zapisać je w tekście w ciągu. Nie jest konieczne rozpoczynanie każdego punktu od nowego akapitu. Większą czytelność zapewnia jednak przenoszenie kolejnych punktów do nowego wiersza.

Jeśli zdecydujesz się na wypunktowanie ciągłe zapisane przy pomocy cyfr arabskich, może stanąć za nimi nawias, a małe litery mogą być ujęte w niego obustronnie (np. 1), 2), 3) lub (a), (b), (c)).

Przykład:
W tekstach występują wyliczenia: 1) jednozdaniowe, 2) wielozdaniowe.

Od nowego akapitu

Wyliczenia wielostopniowe wymagają rozpoczęcia każdego punktu w nowym wierszu.

Wspominaliśmy już o tym, że takie wypunktowania można zapisywać za pomocą różnych punktorów (np. ●), cyfr i liter. Jeżeli stosujesz cyfry arabskie, powinna stać po nich kropka (1., 2., 3. itd.). Podobnie w przypadku cyfr rzymskich (I., II., III. itd.). Po małych literach powinien stać nawias (a), b) c) itd.).

Interpunkcja a wyliczenia

Pozostaje jeszcze kwestia tego, jak zapisywać interpunkcję w wyliczeniach.

Dwukropek stawiany jest zawsze w zdaniu otwierającym wyliczenie rozbudowane. Co jednak, jeśli zapisuje się je ciągiem jako jedno zdanie?

W takim przypadku dwukropka nie musimy (ale możemy) postawić w sytuacji, gdy wymieniamy tylko jedną rzecz/osobę itp. Wówczas zamiast niego możemy użyć kursywy lub cudzysłowu.

Dwukropek pominąć także, gdy wyliczenie zawiera podmiot szeregowy dwuczłonowy połączony spójnikiem „i”.

Kiedy wymieniamy szereg wyrazów, wyliczenie poprzedzamy dwukropkiem, a poszczególne jego człony oddzielamy przecinkiem.

Część „Jagoda zrobiła dzisiaj naprawdę dużo” to zapowiedź wyliczenia. W związku z tym, jeśli takowego w zdaniu nie ma, dwukropek można pominąć.

Wspomnieliśmy już, że wyliczenia pisane ciągiem mogą zawierać podmiot szeregowy. W przypadku, kiedy jest ono kompletne, orzeczenie zapisujemy w liczbie mnogiej, stosujemy dwukropek, a człony podmiotu oddzielamy przecinkiem.

Jeśli jednak wyliczenie nie jest kompletne, ale przykładowe, można pominąć dwukropek, a orzeczenie zapisać w liczbie pojedynczej.

Wypunktowania jednozdaniowe rozpoczynane są małą literą. Na końcu każdego wiersza stawia się przecinek (jeśli punkt jest krótki), średnik (jeśli punkty są rozbudowane) lub pomija się znak i koniec wersu zostawia pusty. Co ważne, każde wyliczenie kończy się kropką, bez względu na to, co wybierzesz wcześniej.

Kiedy natomiast wyliczenie składa się z osobnych, pełnych zdań, punkty rozpoczynają się wielką literą i kończą kropką.

Składnia wyliczeń

Należy podkreślić, że składnia wypunktowań powinna być dostosowana do formy zdania otwierającego.