Jak napisać esej? Czym jest ta forma literacka i co ją charakteryzuje?

Esej – co to takiego?

Może on przybrać kształt rozprawy filozoficznej, artystycznej lub społecznej. Często spotkać można też go w formie manifestów politycznych, filozoficznych lub przedstawiających rozważania autora wokół danego zagadnienia.

Wbrew pozorom określenie ścisłych jego ram jest niezwykle trudne. Dzieje się tak z uwagi na fakt, że wymyka się on konkretnym schematom. W istocie precyzyjne nakreślenie jego definicji może okazać się niemożliwe do wykonania.

Jak napisać esej? Cenne wskazówki

Dobrze napisany esej powinien:

• nie trzymać się ściśle ram objętościowych oraz nie wyczerpywać tematu;
• cechować się subiektywizmem;
• być poparty researchem;
• składać się z trzech części (wstępu, rozwinięcia oraz zakończenia);
• w niektórych przypadkach (np. esej akademicki) zawierać bibliografię;
• przedstawiać kunszt literacki autora.

Pamiętaj, że ta forma wypowiedzi nie ma określonej długości. Nie trzeba zatem ściśle liczyć znaków. Napisz tyle, ile czujesz, że potrzeba. Co ważne, nie musisz wyczerpać danego tematu, pokazać wszystkich punktów widzenia bądź przedstawić kompletu argumentów.

Subiektywność to druga ważna cecha eseju. Przedstawia on Twoje zdanie na określone zagadnienie. Stworzony przez Ciebie tekst stanowi wynik refleksji o otaczającym Cię świecie. Czytelnik nie musi wcale zgadzać się z Tobą. Twoim zadaniem jest tylko zmusić go do przemyśleń i wysiłku intelektualnego.

Dobrze napisany esej powinien być poprzedzony researchem. To ważne, ponieważ piszący, czyli Ty, powinien doskonale znać zagadnienie, które porusza. Nie wystarczy tutaj przejrzeć trzy pierwsze strony z wyszukiwarki Google. Dobry eseista korzysta z literatury przedmiotu. Pamiętaj, że wbrew pozorom nie wszystko można znaleźć w Internecie, a Wikipedia też czasem bywa omylna.

Esej ma formę trzyczęściową.

• Pierwszą z nich jest wstęp, w którym należy określić temat.
• Część druga to rozwinięcie. Stanowi ona serce tekstu. W tym miejscu przedstawiasz swój punkt widzenia na dane zagadnienie, argumentujesz je, podajesz przykłady itp.
• W części trzeciej trzeba umieścić zakończenie, w którym dokonujesz podsumowania całego wywodu.

W niektórych rodzajach eseju (np. w akademickim) na końcu niezbędny jest spis bibliograficzny literatury, która została przez Ciebie wykorzystana.

To forma wypowiedzi, która przedstawia kunszt literacki autora. Osoba pisząca powinna cechować się lekkim piórem i pisać z polotem. Z powodzeniem możesz używać metafor, aforyzmów, cytatów. W pewnych formach eseju można pozwolić sobie także na dygresje.

Formy współczesnego eseju – co w nich zawrzeć?

Poniżej prezentujemy te najbardziej znane wraz z garścią porad o tym, jak napisać esej prawidłowo.

Esej akademicki (naukowy)

Stosuje się go, aby przekazać czytelnikowi swój osąd nad danym zagadnieniem naukowym. To jedna z najczęstszych form eseju, z którymi spotykają się studenci szkół wyższych. Może on wyrażać także poglądy kontrowersyjne, sprzeczne z głównym nurtem wiedzy. Ważne, żeby opierał się na rzetelnych źródłach. Unikaj przy tym pełnego trudnych sformułowań stylu akademickiego. Pisz językiem, który zrozumie przeciętny odbiorca. To ważne z uwagi na to, że ten rodzaj eseistyki znajduje zastosowanie w popularyzowaniu nauki.

Esej analityczny

Celem eseju analitycznego jest analiza dzieła literackiego, filmowego, muzycznego, sztuki teatralnej itp. Pisząc go, nie trzeba streszczać danego utworu, lecz warto wyrazić o nim własną opinię. Z tej formy wypowiedzi najczęściej korzystają krytycy.

Esej filozoficzny

Jego celem jest przedstawienie rozważań filozoficznych na dany temat. Możesz w nim zawrzeć głębię rozmyślań natury egzystencjalnej. Czym jest sens życia? Co oznacza być szczęśliwym? Ogranicza Cię w tym zakresie właściwie tylko Twoja wyobraźnia. Chcąc dobrze tworzyć tego rodzaju wypowiedzi, warto uczyć się od najlepszych. Czytaj np. Leszka Kołakowskiego lub Władysława Tatarkiewicza (chociażby jego rozprawę o szczęściu). To królowie polskiej eseistyki filozoficznej.

Esej historyczny

To wypowiedź, która skupia się na wydarzeniach z przeszłości. Co ważne, nie krępuje Cię w niej chronologia faktów. Mogą to być rozważania na temat słuszności danego wydarzenia (np. czy Wielka Rewolucja Francuska miała sens). Równie dobrze esej taki stanowić może przyczynek do dyskusji na temat tego, jak wydarzenia historyczne odbijają się na teraźniejszości. Doskonałym przykładem może być tu chociażby upadek ZSRR. Jak napisać esej tego rodzaju? Ważna w tym przypadku jest Twoja wiedza z zakresu historii. Nie musisz być oczywiście zawodowym historykiem, aby uprawiać ten rodzaj eseistyki, ale powinna cechować Cię pasja do przeszłości.

Esej narracyjny

Poprzez ten typ eseju autor opisuje własne doświadczenia. Jesteś w nim narratorem całej opowiadanej historii. Używaj zatem zawsze pierwszej osoby liczby pojedynczej. To doskonałe miejsce, aby obudzić swoją fantazję, wciągnąć czytelnika w opowieść poprzez użycie emocji i uczuć. Pamiętaj jednak, aby miała ona też charakter pouczający. Ważne jest, żeby odbiorca wyciągnął z niej pewną naukę na przyszłość. Świetnym przykładem mogą być tutaj wspomnienia ludzi z czasów II wojny światowej. Nie pozostawiają one czytelnika obojętnym, a zarazem niosą pouczenie moralne. Naturalnie, nikt nie wymaga od Ciebie pisania o rzeczach, których samemu się nie doświadczyło. Staraj się jednak dobierać tematykę w taki sposób, aby Twój odbiorca nie mógł oderwać się od opowiadanej historii.

Esej opisowy

Twoim celem jest opisanie w nim danego zagadnienia. Może to być dane miejsce, osoba, rzecz itp. Tutaj również możesz użyć wielu środków stylistycznych, które mają na celu zainteresowanie odbiorcy stworzonym przez Ciebie tekstem. Jeżeli np. opisujesz swój pobyt w Paryżu, pisz tak, aby odbiorca czuł, że przemierza wraz z Tobą uliczki tego miasta.

Esej przekonujący

Jeżeli wybrałeś tę formę eseju, stoi przed Tobą trudne zadanie, musisz bowiem przekonać odbiorcę do swojego zdania. W obecnych czasach nie wystarczy, że powiesz „To ja mam rację”. Użyj konkretnych argumentów. Powołaj się na statystyki, badania, zestawienia. Pamiętaj koniecznie, aby używać przy tym wiarygodnych źródeł informacji. Staraj się też w taki sposób dobierać tematykę, aby skłaniała do dyskusji.

Jak powstał esej, czyli garść faktów historycznych

Pochodzi też od niego sama nazwa tej formy wypowiedzi. Autor zaczął je komponować już w roku 1572, przez resztę swojego życia ulepszając i poszerzając swoje rozważania, które ostatecznie zamknęły się w trzech bardzo obszernych tomach.

Fakt, że Montaigne jest niewątpliwie uznawany za nowożytnego twórcę eseju, nie oznacza, że to on jako pierwszy odkrył go dla świata. Jak nietrudno zgadnąć, wzorował się na tekstach autorów starożytnych. Twórca obficie cytował w swoich „Próbach” Lukrecjusza, Plutarcha, Cycerona czy chociażby Platona.

Niedługo po nim, swoim dziełem o nazwie „Essays”, zabłysnął inny wielki pisarz – Francis Bacon. Wzorował się on w dużej mierze na twórczości swojego poprzednika.

W XVIII i XIX wieku takie osobistości jak Edmund Burke czy Samuel Taylor Coleridge tworzyli pełne wdzięku teksty skierowane do ogółu społeczeństwa. Z kolei do najbardziej znanych eseistów w wieku XX zaliczyć możemy Tomasa Manna, Virginię Woolf oraz Edmunda Wilsona.