Najczęściej popełniane błędy składniowe

Czym jest błąd składniowy?

Najczęściej wiążą się z niepoprawnym tworzeniem związków zgody, rządu i przynależności, błędnym szykiem zdania czy skrótami składniowymi.

Najczęstsze błędy składniowe

Poniżej przedstawiamy najczęściej popełniane błędy składniowe wraz z przykładami. Każdy przypadek dokładnie omawiamy oraz prezentujemy jego poprawną wersję.

W chwili, gdy… w miejscu, gdzie

Zdania zawierające wyrażenia, takie jak w chwili, gdy lub w miejscu, gdzie są niepoprawne ze względu na błędnie utworzone zdania podrzędne okolicznikowe czasu lub miejsca. Właściwymi pytaniami, które powinniśmy sobie zadać po wyrażeniach w chwili, w momencie, w miejscu są w której? w którym?. Dlatego niepoprawne będą zdania:

• Byliśmy na placu zabaw, gdzie bawiło się dużo dzieci. » Byliśmy na placu zabaw, na którym bawiło się dużo dzieci
• W chwili, gdy to zobaczyłem, od razu wiedziałem, że coś jest nie tak. » W chwili, w której to zobaczyłem, od razu wiedziałem, że coś jest nie tak.

Spróbować tort

Czasownik spróbować należy łączyć z rzeczownikiem w dopełniaczu: spróbować + czego. Dlatego formy spróbować tort lub spróbować nowy szampon są niepoprawne. Prawidłowe za to będą konstrukcje:

• Spróbuj tego tortu! Wyszedł naprawdę dobry.
• Próbowałaś już tego szamponu? Moim zdaniem jest świetny.

Jeśli jednak używamy czasownika wypróbować, poprawne będzie łączenie go z rzeczownikiem w bierniku, na przykład Wypróbuj nowy program.

Używać, potrzebować i zapomnieć telefon

Czasowniki używać, potrzebować oraz zapomnieć poprawnie łączy się z rzeczownikami w formie dopełniacza, a nie biernika. Dlatego niepoprawne będą konstrukcje:

• Ale jestem dzisiaj zakręcona! Zapomniałam telefon z domu. » Ale jestem dzisiaj zakręcona! Zapomniałam telefonu z domu.
• Naprawdę potrzebuję dziś ten raport. » Naprawdę potrzebuję dziś tego raportu.
• Używam ten szampon od miesiąca i jestem zachwycona efektami. » Używam tego szamponu od miesiąca i jestem zachwycona efektami.

Tak samo z dopełniaczem łączymy czasowniki: chcieć, strzec, słuchać. Dlatego mówimy:

• Chcę tej sukienki.
• Powinnaś strzec prawa.
• Słucham tego podcastu.

Kupić, zamówić kotlet

Czasowniki kupić oraz zamówić łączy się z rzeczownikami w bierniku. Dlatego na przykład poprawnie mówimy: Kupiłam sobie poradnik. Analogicznie do tego zdania należy powiedzieć: Kupiłam sobie laptop. Tak samo z czasownikiem zamówić. Poprawnie powinniśmy zamawiać na obiad kotlet, a nie kotleta.

Nadać objętości

Czasownik nadać bardzo często, zwłaszcza w reklamach różnego rodzaju produktów, używany jest w połączeniu z rzeczownikami w formie dopełniacza. Nie jest to poprawne, ponieważ należy łączyć ten czasownik zawsze z biernikiem. Dlatego właśnie:

• Ten szampon nada twoim włosom objętości. » Ten szampon nada twoim włosom objętość.
• Drewniane meble nadają pomieszczeniom takiej atmosfery i przytulności, prawda? » Drewniane meble nadają pomieszczeniom taką atmosferę i przytulność.

Weź się w końcu za robotę!

Bardzo często mówi się, pisze i słyszy zdania, takie jak:

• Jeszcze moment i biorę się za ten referat.
• Nie no, trzeba się w końcu wziąć za jakąś robotę.
• Zjem tylko obiad i biorę się za sprzątanie.

Tego typu konstrukcje nie są poprawne, ponieważ przyimka za według Wielkiego słownika języka polskiego PWN można używać tylko w konstrukcjach typu: za biurkiem, domek za miastem, za biurko, za las, wyjechać za miasto, chwycić za coś, w zamian za, robić coś za kogoś, pobić kogoś za coś, jeść za trzech itp. Jednak kiedy używamy czasowników brać lub wziąć w znaczeniu zaczynać jakąś czynność, zawsze powinniśmy łączyć je z przyimkiem do oraz rzeczownikiem w dopełniaczu. Dlatego poprawne są zdania:

• Jeszcze moment i biorę się do tego referatu.
• Nie no, trzeba się w końcu wziąć do roboty.
• Zjem tylko obiad i biorę się do sprzątania.

Do podobnych błędów związanych z używaniem nieprawidłowego przyimka po czasownikach zalicza się:

• W porównaniu do czegoś. » W porównaniu z czymś.
• Jechać na mieszkanie. » Jechać do mieszkania.
• Szampon dla włosów normalnych. » Szampon do włosów normalnych.
• Za wyjątkiem. » Z wyjątkiem.
• Pod rząd. » Z rzędu.

Dostać okres

Zasadniczo czasownik dostać łączy się z rzeczownikiem w formie biernika. Jeśli jednak używamy dostać w znaczeniu zacząć doznawać jakiejś dolegliwości, wtedy należy łączyć czasownik z biernikiem. Tak więc mówimy:

• Dostać okresu/miesiączki.
• Dostać zawału.
• Dostać kataru.
• Dostać gorączki.

Odchodząc pracy, szefowa pytała mnie

Bardzo często można spotkać się z nieprawidłowym użyciem imiesłowu przysłówkowego współczesnego. Można go stosować tylko w przypadku, w którym dwie lub więcej czynności dzieją się jednocześnie i są wykonywane przez tę samą osobę. Dlatego właśnie:

• Odchodząc z pracy, szefowa pytała mnie, co będę dalej robił. » Gdy odchodziłem z pracy, szefowa pytała mnie, co będę dalej robił.
• Zapraszając gości, przyjął ich po królewsku. » Zaprosiwszy gości, przyjął ich po królewsku.

Dobry copywriter zna i używa języka perswazji

Taki sam problem występuje z przyimkami. Najłatwiej zobrazować to na przykładach.

• Dobry copywriter zna i używa języka perswazji. » Dobry copywriter zna język perswazji i używa go.
• Mieszkali w Warszawie przed i po wojnie. » Mieszkali w Warszawie przed wojną i po niej.
• Prosimy o mycie rąk przed i po wejściu na salę. » Prosimy o mycie rąk przed wejściem i po wejściu na salę.

Jak uniknąć błędów składniowych?

Każdemu zdarza się popełniać błędy składniowe, ponieważ z reguły jesteśmy do nich przyzwyczajeni. Dlatego warto wyrobić sobie nawyk sprawdzania składni wykorzystywanych przez siebie czasowników w Wielkim słowniku języka polskiego PWN. Po kilkukrotnym sprawdzeniu, czy słuchać łączymy z biernikiem czy dopełniaczem, zasada po prostu wejdzie w krew. W razie wątpliwości można również skorzystać z pomocy poradni językowych.