Dwukropek – czym jest i jaką pełni funkcję?

Ze względu na funkcję, którą spełnia w języku polskim, określany jest tzw. znakiem wyodrębniającym. W odróżnieniu od znaków kończących myśl lub oddzielających jej fragmenty dwukropek przygotowuje czytelnika do dalszej części wypowiedzi, często uzupełniającej lub wyjaśniającej to, co zostało powiedziane wcześniej.

Jakie funkcje pełni dwukropek? Zastosowanie

Dwukropek odgrywa istotną rolę w strukturyzowaniu tekstu. Umożliwia tworzenie czytelnych hierarchii informacji, wprowadzanie dodatkowych wyjaśnień czy podkreślenie kontrastów.

Wśród najważniejszych funkcji dwukropka w języku polskim można wyróżnić:

• wprowadzanie cytatów – kiedy chcesz przytoczyć własną lub cudzą wypowiedź bądź fragment literacki,
  np. Wielki polski poeta, Adam Mickiewicz, napisał: „Litwo! Ojczyzno moja!”.
• dodanie do tekstu wyliczenia, listy – wykazuje bezpośredni związek pomiędzy wstępem a przedstawionymi elementami,
  np. W skład zestawu wchodzą: miska, widelec i łyżka.
• dołączenie wyjaśnienia, definicji, objaśnienia jakiegoś zjawiska – pozwala na skonkretyzowanie informacji z pierwszej części zdania,
  np. Fotosynteza: proces, w którym rośliny, pod wpływem światła, przekształcają wodę i CO₂ w tlen i związki organiczne.
• konkluzję – umożliwia podsumowanie wcześniejszego fragmentu,
  np. Przemyślałem wszystkie opcje: rezygnacja jest jedynym rozwiązaniem.
• wprowadzenie przydawki rzeczownej pełniącej funkcję objaśnienia równoważnika zdania,
  np. Jej główny cel: bogactwo, przysłonił jej to, co naprawdę ważne.

Jakie zasady obowiązują po dwukropku?

Wiesz już, że dwukropek pozwala autorowi na skupienie uwagi czytelnika, wprowadzenie nowych informacji lub podkreślenie ważnych elementów narracji. Musisz również znać zasady, których trzeba przestrzegać przy jego stosowaniu.

• Jeśli wprowadzasz do tekstu długi cytat, po cudzysłowie rozpocznij go wielką literą. Jeśli to tylko wyrwane z kontekstu pół zdania, może zaczynać się od małej.
• Cytaty po dwukropku możesz, zamiast w cudzysłowie, rozpocząć również od myślnika lub zapisać kursywą.
• Przy zastosowaniu do wyliczania sformułowań takich jak: jednym słowem, innymi słowy, inaczej mówiąc, odwrotnie, należy postawić przed nimi przecinek, a po nich (oczywiście) dwukropek.

Kiedy można zrezygnować z dwukropka?

W niektórych przypadkach, o których była mowa w punkcie o funkcjach i zastosowaniach dwukropka, należy z niego zrezygnować. Dlatego, że jego zastosowanie byłoby błędem lub jest zwyczajnie niepotrzebny. Aby nie mieć dylematu, z którą sytuacją masz do czynienia, spróbuj zapamiętać, żeby nie używać dwukropka:

• przy wyliczaniu różnych elementów, jeśli nie są poprzedzone ogólnym sformułowaniem,
  np. W drodze do Krakowa zwiedzili Toruń, Łódź i Częstochowę.
  Ale: W drodze do Krakowa odwiedzili kilka miast: Toruń, Łódź i Częstochowę.
• jeśli wymieniasz tylko dwa elementy połączone spójnikiem „i”,
  np. W zimie używali tylko nart biegowych i sanek.
• gdy orzeczenie w zdaniu jest w liczbie pojedynczej,
  np. Dla tego dziecka najważniejszy jest spokój, komfort, ciepły posiłek i poczucie bezpieczeństwa.
• jeśli wyjaśnienia lub wymieniane terminy zapisujesz w cudzysłowie bądź kursywą,
  np. Wyrazy, takie jak „bolączka” czy „bolak” nie są wykorzystywane we współczesnym języku. / Wyrazy, takie jak bolączka czy bolak nie są wykorzystywane we współczesnym języku.

Dwukropek czy myślnik?

Dwukropek pełni w zdaniu inne funkcje niż myślnik, chociaż oba znaki należą do wyodrębniających i prozodycznych. Zarówno dwukropka, jak i myślnika używa się do wprowadzania dodatkowych informacji, wyjaśnień lub uwag do głównego ciągu myśli. Jednak w nieco innych sytuacjach, dlatego tylko w niektórych przypadkach oba znaki można stosować wymiennie.

Np.  Legia Warszawa vs Widzew Łódź: zwycięzca zgarnie wszystko! / Legia Warszawa vs Widzew Łódź – zwycięzca zgarnie wszystko.