Wykrzyknik – czym jest i jaką pełni funkcję?

Czym jest wykrzyknik i do czego służy?

Składa się z charakterystycznej pionowej kreski zakończonej u dołu kropką. W języku polskim, podobnie jak w wielu innych językach, przed wykrzyknikiem nie stawiamy spacji.

Wykrzyknik używany jest między innymi do wyrażania irytacji, zaskoczenia, zdziwienia, a nawet smutku i radości. Niekiedy stosuje się go także w celu wyróżnienia konkretnego fragmentu zdania.

Znak wykrzyknienia – przykłady użycia

Wykrzyknik stawiany jest zwykle na końcu zdania lub wyrażenia, w celu zaakcentowania danej części wypowiedzi. Wykorzystuje się go zatem w:

• zawołaniach, np. „Chłopcy!”,
• okrzykach np. „Ahoj!”,
• rozkazach np. „Stój!”,
• życzeniach np. „Bądź zdrów!”,
• ostrzeżeniach np. „Uwaga, pali się!”,
• wyrazach dźwiękonaśladowczych np. „Dryń!”.

Wykrzyknik a inne znaki interpunkcyjne

Istnieje kilka podstawowych funkcji wykrzyknika, które definiowane są również przez jego położenie oraz towarzyszące mu inne znaki interpunkcyjne.

Wykrzyknik na końcu zdania

Wspomnieliśmy już o najbardziej oczywistym zastosowaniu wykrzyknika na końcu zdania, gdzie podkreśla on siłę wypowiedzi. Kiedy znak wykrzyknienia zamyka wypowiedzenie, zastępuje on kropkę lub przecinek, a po nim musi pojawić się wielka litera.

• „Ale to było niesamowite!”
• „Nie możesz tego przegapić!”

Wielokropek obok wykrzyknika

Czasami wykrzyknikowi towarzyszy wielokropek, tworząc specyficzny efekt emocjonalny. Taki zapis, np. „!…”, może sugerować niedopowiedzenie, zawahanie lub emocjonalne urwanie wypowiedzi. Kolejność umieszczenia znaków zależy od autora.

• „Nie wierzę, że to zrobiłeś…!” – tutaj wielokropek po wykrzykniku wskazuje na niedokończoną myśl, pełną zdumienia czy nawet rozczarowania.
• „To był najlepszy dzień w moim życiu!…” – wykrzyknienie, który pozostawia resztę wypowiedzi niedopowiedzianą, pobudzając wyobraźnię czytelnika.

Pytajnik obok wykrzyknika

Połączenie pytajnika i wykrzyknika („!?” lub „?!”) to forma używana, by wyrazić zdumienie, oburzenie, przestrach czy nawet ironię. To, w jakiej kolejności pojawią się znaki, może nieznacznie zmieniać wydźwięk wypowiedzi.

• „Co ty sobie wyobrażasz!?”
• „On naprawdę się zgodził?!”

Znak wykrzyknienia w nawiasie

Wykrzyknik niekiedy stosuje się również wewnątrz zdania w celu potwierdzenia jego poprawności lub niezwykłości czy ostrzeżenia przed możliwym błędem. Wówczas znak musi zostać ujęty w nawias, tak by oddzielić go od reszty zdania.

Wykrzyknik w nawiasie wykorzystuje się również podczas cytowania, gdzie oznacza komentarz osoby cytującej. W ten sposób autor oddaje własne emocje i myśli związane z cytowanym fragmentem, bez ingerencji w oryginalny tekst.

• „To zadanie było tak proste, że nawet dziecko mogłoby je rozwiązać (!)” – komentarz osoby cytującej.
• „Mozart komponował swoje pierwsze utwory w wieku 5 (!) lat, co do dziś budzi podziw i zdumienie” – potwierdzenie niezwykłości.
• „W serii Biblioteka Pisarzów (!) Polskich wydano najcenniejsze utwory literackie” – ostrzeżenie przed możliwym błędem.

Wykrzyknik wielokrotnie powtórzony

Kiedy chcemy wyrazić szczególnie intensywne emocje, możemy użyć dwóch lub trzech znaków wykrzyknienia jednocześnie, stawiając je obok siebie. Przykładowo okrzyk „Precz stąd!!!” będzie rozumiany jako kategoryczny rozkaz o silnym emocjonalnym zabarwieniu. Jest to jednak zabieg spotykany znacznie rzadziej niż w przypadku jednego znaku wykrzyknika.

• „To jest najlepszy dzień mojego życia!!!”
• „Wygraliśmy!!!”

Inne możliwości zastosowania wykrzyknika

Znak wykrzyknika posiada prostą konstrukcję i jest dostępny bezpośrednio z klawiatury, dlatego znalazł zastosowanie również w językach programowania. Występuje w nich jako samodzielny symbol lub część kodu złożonego z kilku znaków, np. jako początek komentarza „<!– –>” w HTML czy jako symbol operatora negacji logicznej „!” w języku C++ czy Java.

Na co dzień z symbolem wykrzyknika możemy spotkać się także na ostrzegawczych znakach drogowych, które wskazują kierowcy na potencjalne zagrożenie. Ze względu na łatwość w interpretacji takiego piktogramu wykrzyknik pojawia się także na znakach BHP, ostrzegających przed niebezpieczeństwem.